- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
River system in Maharashtra in Marathi/ महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली गोदावरी, Download PDF
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023
महाराष्ट्रात अनेक नद्यांचा उगम होतो आणि या नद्यांमुळे महाराष्ट्रातील जीवन प्रणालीवर सुद्धा खूप मोठा प्रभाव पडतो.आजच्या लेखात आपण महाराष्ट्रातील नदी प्रणाली या विषयी सामान्य माहिती बघणार आहोत तसेच गोदावरी नदी विषयी संपूर्ण माहिती बघणार आहोत.यात आपण गोदावरी नदीचा उगम गोदावरीच्या उपनद्या संगम स्थळे काठावरची शहरे इत्यादी यादी बघणार आहोत.
In today’s article, we will look at the general information about the river system in Maharashtra as well as the complete information about the Godavari river. Download the PDF of the Maharashtra river system in Marathi.
Download BYJU’S Exam Prep App and prepare General Knowledge for Maharashtra State exams.
Table of content
-
1.
महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली- गोदावरी /River system in Maharashtra
-
2.
महाराष्ट्रातील नदी खोरे/River Basins in Maharashtra
-
3.
गोदावरी नदीखोरे / Godavari river basin
-
4.
गोदावरीच्या उपनद्या/Tributaries of Godavari
-
5.
गोदावरी खोऱ्यातील नदी व लांबी यांची यादी
-
6.
नदी संगमस्थळे/River Confluence
-
7.
गोदावरी काठावरील शहरे/Cities on the banks of Godavari
Important Links for MPSC Rajyaseva (State Services) Prelims Exam 21 August 2022 –
- MPSC Analysis 2022
- MPSC Cut Off 2022 Expected
- MPSC Question Paper 2022 PDF
- MPSC Answer Key 2022
- MPSC Rajyaseva Prelims Exam Analysis 2022
- MPSC Rajyaseva Prelims Exam Analysis in Marathi
- MPSC Answer Key 2022 PDF Paper 1, 2 – SET A/B/C/D
- MPSC Answer Key 2022 PDF in Marathi
- MPSC Expected Cut Off Marks in Marathi
- MPSC GS, CAST Question Paper 2022 in Marathi
महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली- गोदावरी /River system in Maharashtra
भारतात साधारणपणे दोन प्रकारच्या नद्या आहेत, म्हणजे
- हिमालयात उगम पावणाऱ्या नद्या
- पठाराच्या नद्या
महाराष्ट्राची नदी प्रणाली साधारणपणे 4 प्रकारांमध्ये विभागली जाऊ शकते.
|
दिशा |
नद्या |
|
पूर्व |
गोदावरी,भीमा,कृष्णा,कोयना,पंचगंगा,पैनगंगा |
|
पश्चिम |
तापी, पूर्णा, नर्मदा, उल्हास, वैतरणा, सावित्री, वशिष्ठी |
|
उत्तर |
वाघूर, गिरणा, पांझरा, काटेपूर्णा, मोरणा |
|
दक्षिण |
वर्धा, वैनगंगा, प्राणहिता, इंद्रावती |
महाराष्ट्रातील नदी खोरे/River Basins in Maharashtra
महाराष्ट्रातील जलप्रणाली व सह्याद्री पश्चिम घाटाचा प्रमुख प्रभाव दिसून येतो.
खाली दिलेल्या सारणी मध्ये महाराष्ट्रातील नदी खोरे व त्यांनी व्यापलेले क्षेत्र दाखवण्यात आलेले आहे.
The table below shows the river basins in Maharashtra and the areas covered by them
|
No |
नदीखोरे |
व्यापलेले क्षेत्रे (%) |
|
1 |
गोदावरी |
49.5 |
|
2 |
भीमा + कृष्णा |
22.6 |
|
3 |
तापी + पूर्णा |
16.7 |
|
4 |
कोकणातील नद्या |
10.7 |
|
5 |
नर्मदा |
0.5 |
|
एकूण व्यापलेले क्षेत्रे |
100 |
गोदावरी नदीखोरे / Godavari river basin
- गोदावरी भारतातील प्रमुख नद्यांपैकी एक आहे. या नदीला दक्षिण गंगा असेही म्हणतात. गोदावरी नदीची लांबी 1,450 किमी (900 मैल) आहे.
- साधारणपणे आग्नेय दिशेने वाहणारी गोदावरी आंध्र प्रदेशातील राजमुंद्री जवळ बंगालच्या उपसागराला मिळते.
- राजमुंद्रीपासून 10 किमी अंतरावर आणि समुद्रात पोहोचण्यापूर्वी 80 किमी अंतरावर दोन उपनद्यांमध्ये विभागली जाते. त्यांना गौतमी नदी आणि वसिष्ठ नदी म्हणतात.
- गोदावरीतील पाणी हंगामानुसार बदलते. जुलै-ऑक्टोबर या चार महिन्यांत नदीतून वाहणारे सुमारे 80% पाणी वाहून जाते.
- पाण्यामुळे गोदावरी महाराष्ट्र आणि आंध्र प्रदेशची जीवनरेखा मानली जाते. ही नदी दक्षिण गंगा म्हणून ओळखली जाते.
- त्याचबरोबर नांदेड शहर गोदावरीची नाभी-स्थान म्हणून ओळखले जाते.
- नाशिकच्या कुंभमेळ्यासाठी नांदेडचा समुद्रकिनारा, उर्वशी समुद्रकिनारा इत्यादी ठिकाणी स्नान करणे खूप महत्वाचे आहे.
The general information about the Godavari river is given in the following table.
|
उगम |
|
|
लांबी |
|
|
क्षेत्रफळ |
|
|
राजकीय विस्तार |
|
|
भौगोलिक वैशिष्ट्ये |
|
गोदावरीच्या उपनद्या/Tributaries of Godavari
गोदावरील उत्तरेकडून (डाव्या बाजू) व दक्षिणेकडून (उजव्या बाजू) येऊन मिळणाऱ्या उपनद्या पासून बनलेली आहे.
- उत्तरेकडून येणाऱ्या उपनद्या :प्राणहिता, इंद्रावती, शिवना, दक्षिण पूर्ण, कादवा ,खांब इत्यादी
- दक्षिणेकडून येणाऱ्या उपनद्या :मांजरा, प्रवरा, सिंदफणा, दारणा, बिंदुसरा इत्यादी
The table below shows the tributaries coming from the north and the south and their characteristics.
उत्तरेकडून येणाऱ्या उपनद्या |
||
|
No. |
नदी |
वैशिष्टे |
|
1 |
शिवना |
|
|
2 |
कादवा |
|
|
3 |
दक्षिण पूर्णा |
|
|
4 |
दुधना |
|
|
5 |
इंद्रावती |
|
|
6 |
प्राणहिता |
|
दक्षिणेकडून येणाऱ्या उपनद्या |
||
|
No |
नद्या |
वैशिष्टे |
|
1 |
सिंदफणा
|
|
|
2 |
दारणा |
|
|
3 |
प्रवरा
|
|
|
4 |
मांजरा
|
|
|
5 |
बिंदुसरा |
|
गोदावरी खोऱ्यातील नदी व लांबी यांची यादी
The table below gives the rivers of the Godavari river basin and their length in Maharashtra.
|
No. |
नदी |
महाराष्ट्रातील लांबी |
|
1 |
मांजरा |
724 किमी (3 राज्ये मिळून) |
|
2 |
कादवा |
74 किमी |
|
3 |
दारणा |
88 किमी |
|
4 |
तावरजा |
50 किमी |
|
5 |
गोदावरी |
668 किमी |
|
6 |
सिंदफणा |
122 किमी |
|
7 |
प्रवरा |
208 किमी |
|
8 |
लेंडी |
80 किमी |
|
9 |
मन्याड |
225 किमी |
|
10 |
दक्षिण पूर्णा |
273 किमी |
|
11 |
मूळा |
35 किमी |
|
12 |
शिवना |
110 किमी |
नदी संगमस्थळे/River Confluence
The table below gives the tributaries of the river Godavari and their confluence
|
No |
मूळ नदी |
येऊन मिळणारी नदी |
संगम स्थळाचे नाव |
जिल्हा |
|
1 |
गोदावरी |
मांजरा |
कुंडलवाडी |
नांदेड |
|
2 |
गोदावरी |
कादवा |
नांदूर-मध्यमेश्वर |
नाशिक |
|
3 |
गोदावरी |
खाम |
जोगेश्वरी |
औरंगाबाद |
|
4 |
गोदावरी |
शिवना |
धारेगाव |
औरंगाबाद |
|
5 |
गोदावरी |
दारणा |
सायखेडा |
नाशिक |
|
6 |
गोदावरी |
द.पूर्णा |
कोठेश्वर |
परभणी |
|
7 |
गोदावरी |
इंद्रावती |
सोमनूर |
गडचिरोली |
|
8 |
गोदावरी |
प्राणहीता |
नगरम |
सिरोंचा |
|
9 |
गोदावरी |
प्रवरा |
टोके |
अहमदनगर |
|
10 |
गोदावरी |
सिंधफणा |
पाचेगाव |
अहमदनगर |
|
11 |
प्रवरा |
मुळा |
मंजरथ |
बीड |
|
12 |
दुधना |
दुधना |
हट्टागाव |
परभणी |
गोदावरी काठावरील शहरे/Cities on the banks of Godavari
खाली दिलेल्या सारणी मध्ये गोदावरी नदीच्या काठावरील शहरे व जिल्हे यांची यादी देण्यात आलेली आहे.
The table below lists the towns and districts on the banks of the river Godavari.
|
No. |
नदी |
काठावरील शहर |
जिल्हे |
|
1 |
गोदावरी |
गंगापूर |
नाशिक |
|
2 |
गोदावरी |
जायकवाडी |
औरंगाबाद |
|
3 |
गोदावरी |
विष्णुपुरी |
नांदेड |
|
4 |
गोदावरी |
बाभळी |
नांदेड |
|
5 |
मांजरा |
मांजरा |
बीड |
|
6 |
प्रवरा |
निळवंडे |
अहमदनगर |
|
7 |
प्रवरा |
भंडारदरा |
अहमदनगर |
|
8 |
शिवना |
अंबाडी |
औरंगाबाद |
|
9 |
शिवना |
शिवना |
औरंगाबाद |
|
10 |
पूर्णा |
येलदरी |
हिंगोली |
|
11 |
सिंदफणा |
माजलगाव |
बीड |
|
12 |
सिंदफणा |
सिंदफणा |
बीड |
|
13 |
कादवा |
नांदूरमध्यमेश्वर |
नाशिक |
|
14 |
पूर्णा |
सिद्धेश्वर |
परभणी |
|
15 |
गिरजा |
गिरजा |
औरंगाबाद |
|
16 |
मुळा |
मुळा |
अहमदनगर |
|
17 |
दारणा |
दारणा |
नाशिक |
|
18 |
वाण |
वाण |
बीड |
|
19 |
कापरा |
कापरा |
परभणी |
|
20 |
कुंडलिका |
कुंडलिका |
बीड |
या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा:
महाराष्ट्रातील नदीप्रणाली गोदावरी,Download PDF मराठीमध्ये
Important Marathi Articles
अशाच पद्धतीचे लेख बघण्यासाठी खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करा:
Important Subject Links
More From Us:
Maharashtra Static GK
MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English
Important Government Schemes For MPSC
NCERT Books for MPSC State Exam 2022
Maharashtra State Board Books PDF
MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]
Download BYJU’S Exam Prep App
Daily, Monthly, Yearly Current Affairs Digest, Daily Editorial Analysis, Free PDF’s & more, Join our Telegram Group Join Now
