- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
भाभा अणु संशोधन केंद्र, Bhabha Atomic Research Centre, BARC, Download PDF
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023
भाभा अणु संशोधन केंद्र (BARC) हे भारतातील प्रमुख अणु संशोधन केंद्र आहे, ज्याचे मुख्यालय ट्रॉम्बे, मुंबई, महाराष्ट्र येथे आहे. होमी जहांगीर भाभा अणुऊर्जा आस्थापना, ट्रॉम्बे (AEET) यांनी जानेवारी 1954 मध्ये भारताच्या अणुकार्यक्रमासाठी आवश्यक असलेला बहुविद्याशाखीय संशोधन कार्यक्रम म्हणून स्थापना केली. हे अणुऊर्जा विभाग (DAE) अंतर्गत कार्यरत आहे, ज्याचे प्रत्यक्ष देखरेख भारताचे पंतप्रधान करतात. 1966 मध्ये श्री भाभा यांच्या निधनानंतर, AEET चे नाव बदलून भाभा अणु संशोधन केंद्र (BARC) असे करण्यात आले.
Download BYJU’S Exam Prep App and prepare General Knowledge for Maharashtra State exams.
Table of content
भाभा अणु संशोधन केंद्र, BARC
- डॉ. होमी जहांगीर भाभा यांनी भारतात आण्विक कार्यक्रमाची कल्पना केली. डॉ. भाभा यांनी 1954 मध्ये अणुविज्ञान संशोधन करण्यासाठी टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (टीआयएफआर) या संस्थेची स्थापना केली. हा घटक MPSC राज्यसेवा, MPSC संयुक्त , MPSC CDPO, MPSC गट क आणि इत्यादी परीक्षांसाठी उपयुक्त आहे.
- देशाच्या हितासाठी अणुऊर्जेचा वापर करण्याचा प्रयत्न अधिक तीव्र करण्यासाठी डॉ. भाभा यांनी जानेवारी 1954 मध्ये भारताच्या महत्त्वाकांक्षी आण्विक कार्यक्रमासाठी आवश्यक असलेल्या बहुआयामी संशोधन कार्यक्रमासाठी ट्रॉम्बे (एईईटी) या अणुऊर्जा आस्थापनाची स्थापना केली.
- 1966 मध्ये भाभा यांच्या दुःखद निधनानंतर एईईटीचे नाव बदलून भाभा अणुसंशोधन केंद्र (BARC) असे करण्यात आले.
- डॉ. भाभा यांनी विस्तारणाऱ्या अणुऊर्जा संशोधन आणि विकास कार्यक्रमाच्या मनुष्यबळाची गरज भागविण्यासाठी बीएआरसी प्रशिक्षण विद्यालयाची स्थापना केली.
- भाभा यांच्या स्वतःच्या शब्दात, “जेव्हा अणुऊर्जेचा उर्जा उत्पादनासाठी यशस्वीपणे वापर केला जाईल, आजपासून काही दशकांनंतर म्हणा, भारताला आपल्या तज्ञांसाठी परदेशात जावे लागणार नाही, परंतु ते तयार सापडतील”. डॉ. भाभा यांनी अणुविज्ञान आणि अभियांत्रिकी या सर्व क्षेत्रांत स्वावलंबनावर भर दिला.
- बीएआरसी ही इंदिरा गांधी सेंटर फॉर अॅटॉमिक रिसर्च (आयजीसीएआर), राजा रमण्णा सेंटर फॉर अॅडव्हान्स्ड टेक्नॉलॉजी (आरआरसीएटी), व्हेरिएबल एनर्जी सायक्लोट्रॉन सेंटर (व्हीईसीसी) इत्यादी संशोधन आणि विकास संस्थांची जननी आहे, जी अग्रगण्य कामगिरी बजावते.
भारताचा तीन टप्प्यांचा अणुऊर्जा कार्यक्रम, Nuclear Power Program
दक्षिण भारतातील किनारी प्रदेशातील मोनाझाईट वाळूमध्ये सापडलेल्या युरेनियम आणि थोरियमच्या साठ्यांचा वापर करून देशाचे दीर्घकालीन ऊर्जा स्वातंत्र्य सुरक्षित करण्यासाठी भारताचा त्रि-स्तरीय अणुऊर्जा कार्यक्रम 1950 मध्ये होमी भाभा यांनी तयार केला होता. कार्यक्रमाचा अंतिम फोकस भारतातील थोरियम साठा देशाच्या ऊर्जेच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी वापरण्यात सक्षम करण्यावर आहे. थोरियम भारतासाठी विशेषतः आकर्षक आहे, कारण त्यात जागतिक युरेनियमचा फक्त 1-2% साठा आहे, परंतु जागतिक थोरियम साठ्यांपैकी एक जगातील ज्ञात थोरियम साठ्यापैकी सुमारे 25% आहे.
- पहिला टप्पा – दाबयुक्त हेवी वॉटर अणुभट्टी (Pressurised Heavy Water Reactor)
- दुसरा टप्पा – फास्ट ब्रीडर अणुभट्टी (Fast Breeder Reactor)
- तिसरा टप्पा – थोरियम आधारित अणुभट्ट्या (Thorium Based Reactors)
BARC मधील संशोधन अणुभट्ट्या
- अप्सरा
- अप्सरा-यू
- जरलिना
- ध्रुवा
- पौर्णिमा- 1
- पौर्णिमा-2
- पौर्णिमा 3
- फास्ट ब्रीडर टेस्ट रिएक्टर (FBTR)
या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:
भाभा अणु संशोधन केंद्र, Download PDF मराठीमध्ये
Important Articles:
More From Us:
MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English
Important Government Schemes For MPSC
NCERT Books for MPSC State Exam 2022
Maharashtra State Board Books PDF
MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]
Daily, Monthly, Yearly Current Affairs Digest, Daily Editorial Analysis, Free PDF’s & more, Join our Telegram Group Join Now
