- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
भारतीय इतिहासाची कालरेखा (प्राचीन ते आधुनिक), Timeline of Indian History
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023

एमपीएससी नागरी सेवा प्रीलिम्स परीक्षेसाठी इतिहास विषयाचा अभ्यास करणे विज्ञान शैक्षणिक पार्श्वभूमीतील एमपीएससी परीक्षा इच्छुकांसाठी तुलनेने आव्हानात्मक ठरू शकते. परंतु एकदा इच्छुकांना नोट्स बनविण्याची आणि निवडक अभ्यासाची हातोटी समजली की इतिहास आणि संस्कृतीशी परिचित होणे सोपे आहे. येथे, आम्ही भारताच्या प्राचीन ते आधुनिक इतिहासाच्या कालक्रमानुसार महत्त्वाच्या घटना देत आहोत, म्हणजेच भारतीय इतिहास कालक्रमानुसार, ज्यामुळे तुमचा इतिहास विषयाचा अभ्यास करणे सोपे होईल.
Table of content
भारतीय इतिहासाची कालरेखा (Timeline of Indian History)
या लेखात, आपण भारतातील राज्यकर्त्यांची नावे कालक्रमानुसार शोधू शकता. भारतीय इतिहासाचे तीन कालखंडात वर्गीकरण करता येईल.
- प्राचीन भारत
- मध्ययुगीन भारत
- आधुनिक भारत
भारतीय इतिहासाचे तपशीलवार टप्पे खाली नमूद केले आहेत:
Timeline of Indian History: Ancient India (प्राचीन भारत)
भारतीय प्राचीन इतिहास टाइमलाइन मध्ये देशातील सर्वात प्राचीन संस्कृती, शेती आणि सभ्यतेच्या प्रारंभाबद्दल सांगितले आहे. याच काळात आर्यपूर्व, इंडो-आर्यन, ग्रीक, हुना, सिथियन इत्यादींनी भारतावर आक्रमण करून त्याला आपली मातृभूमी बनवले.
खाली दिलेल्या सारणी मध्ये प्राचीन भारताच्या इतिहासाची कालरेषा देण्यात आलेली आहे.
The table below gives a timeline of the history of ancient India in Marathi:
प्रारंभिक मध्ययुगीन कालखंड (650 – 1206 AD) |
||
वर्ष |
कार्यक्रम |
महत्त्व |
750 – 1150 AD |
पालांची राजवट |
मुंगेर, बिहार येथे राजधानी |
752 – 973 AD |
राष्ट्रकूट |
मालखेड येथे राजधानी |
730 – 1036 AD |
प्रतिहारास |
पश्चिम भारतावर राज्य केले |
712 AD |
पहिले मुस्लिम आक्रमण |
महमूद बिन कासिमने भारतावर आक्रमण केले |
850 – 1279 AD |
चोल |
तंजोर येथील राजधानी, द्रविडीयन वास्तुकलेचा आदर्श क्षण |
998 – 1030 AD |
तुर्कांचे पहिले आक्रमण |
गझनीचा महमूद |
1175 – 1206 AD |
दुसरे तुर्क आक्रमण |
घोरीचा महमूद |
1178 – 1192 AD |
पृथ्वीराज चौहान |
1191 मध्ये पृथ्वीराज आणि घोरीचा महमूद यांच्यात तराईनची पहिली लढाई |
सल्तनत काळ (1206 – 1526 AD) |
||
The Slave Dynasty |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1206 – 1210 AD |
कुतुबुद्दीन ऐबक |
लाल बख्श या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या कुतुबमिनारच्या बांधकामाला सुरुवात झाली |
1211 – 1236 AD |
शमसुद्दीन इल्तुमिश |
दिल्ली सल्तनतचे खरे संस्थापक |
1236 – 1240 AD |
रझिया सुलताना |
भारतावर राज्य करणारी पहिली आणि एकमेव मुस्लिम महिला |
1240 – 1266 AD |
कमकुवत उत्तराधिकारी |
– |
1266 – 1287 AD |
घियासुद्दीन बलबन |
दिवाण-ए-आरझची स्थापना केली |
खलजी राजवंश |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1290 – 1296 AD |
जलालुद्दीन खल्जी |
खलजी घराण्याचे संस्थापक |
1296 – 1316 AD |
अल्लाउद्दीन खलजी |
अनेक प्रशासकीय सुधारणा केल्या, दाग आणि चेहरा पद्धत आणली |
तुघलक राजवंश |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1320 – 1325 AD |
घियासुद्दीन तुघलक |
संस्थापक |
1325 – 1351 AD |
मुहम्मद-बिन-तुघलक |
प्रशासकीय सुधारणा आणि काही महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पांचा परिचय |
1351 – 1388 AD |
फिरोजशहा तुघलक |
उत्तम शहरे वसवली |
1398 – 1399 AD |
तैमूर आक्रमण |
चेंगीझ खानचा वंशज तैमूर याने मुहम्मद शाह तुगलकाच्या काळात आक्रमण केले. |
लोधी राजवंश (1451 – 1526 AD) |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1451 – 1488 AD |
बहलोल लोधी |
लोधी घराण्याचे संस्थापक |
1489 – 1517 AD |
सिकंदर लोधी |
आग्रा शहराची स्थापना केली |
1517 – 1526 AD |
इब्राहिम लोधी |
पानिपतच्या पहिल्या युद्धात बाबरने लोधीचा पराभव केला |
Vijaynagar Kingdom |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1336 – 1485 AD |
संगमा राजवंश |
हरिहरा आणि बुक्का यांनी स्थापना केली |
1485 – 1505 AD |
सलुवा राजवंश |
सलुवा नरसिंह |
1505 – 1570 AD |
तुलुवा राजवंश |
वीर नरशिमा |
1509 – 1529 AD |
कृष्ण देवा राया |
बाबरचे समकालीन, प्रतिभावान विद्वान |
1570 – 1650 AD |
अरविदु राजवंश |
तिरुमला यांनी स्थापना केली |
Bahmani Kingdom |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1347 – 1358 AD |
अलाउद्दीन हसन बहमन शाह |
गुलबर्गा येथे बहमनी राज्याची स्थापना केली |
1397 – 1422 AD |
ताजुद्दीन फिरोज शाह |
– |
1422 – 1435 AD |
अहमद शाह वली |
– |
Mughal Empire |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1526 – 1530 AD |
बाबर |
पानिपतच्या पहिल्या लढाईनंतर मुघल साम्राज्याचे संस्थापक |
1530 – 1540 AD |
हुमायून |
त्याचा शेरशाहकडून पराभव झाला |
1540 – 1555 AD |
सूर साम्राज्य |
शेरशाहने हुमायूनचा पराभव केला आणि 1540-45 पर्यंत राज्य केले |
1556 |
पानिपतची दुसरी लढाई |
अकबर वि. हेमू |
1556 – 1605 AD |
अकबर |
दीन-ए-इलाहीची स्थापना केली, मुघल साम्राज्याचा विस्तार केला |
1605 – 1627 AD |
जहांगीर |
कॅप्टन विल्यम हॉकिन्स आणि सर थॉमस रो यांनी मुघल दरबाराला भेट दिली |
1628 -1658 AD |
शहाजहान |
मुघल साम्राज्य आणि कला आणि स्थापत्यकलेचे शिखर |
1658 – 1707 AD |
औरंगजेब |
मुघल साम्राज्याच्या पतनाची सुरुवात |
1707 – 1857 AD |
नंतर मुघल |
इंग्रजांच्या सामर्थ्याने मुघल साम्राज्याचा ऱ्हास आणि विघटन |
Maratha state 1674 – 1720 AD |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1674 – 1680 AD |
शिवाजी |
औरंगजेबाचा समकालीन आणि दख्खनमधील मुघलांसाठी सर्वात मोठे आव्हान |
1680 – 1689 AD |
संभाजी |
– |
1689 – 1700 AD |
राजाराम |
– |
1700 – 1707 AD |
ताराबाई |
– |
1707 – 1749 AD |
शाहू |
पेशव्यांचा उदय |
1713 – 1720 AD |
बाळाजी विश्वनाथ |
पहिला पेशवा |
Maratha Confederacy 1720 – 1818 AD |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1720 – 1740 AD |
बाजीराव प्रथम |
– |
1740 – 1761 AD |
बाळाजी बाजीराव |
– |
1761 AD |
पानिपतची तिसरी लढाई |
अहमदशहा अब्दालीकडून मराठ्यांचा पराभव |
1761 – 1818 AD |
नंतरचे उत्तराधिकारी |
– |
Anglo Maratha Wars |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1775 – 1782 AD |
पहिले इंग्रज मराठा युद्ध |
इंग्रजांचा पराभव झाला |
1803 – 1806 AD |
दुसरे युद्ध |
मराठ्यांचा पराभव झाला आणि त्यांनी सहयोगी आघाडीवर स्वाक्षरी केली |
1817 – 1818 AD |
तिसरे युद्ध |
मराठ्यांचा निर्णायक पराभव झाला |
Timeline of Indian History: Modern India (आधुनिक भारत)
इंडियन मॉडर्न हिस्ट्री टाइमलाइन एकामागोमाग एक युरोपियन लोकांचे आगमन आणि त्यांच्या व्यापाराची सुरुवात मोठ्या प्रमाणात झाली आहे. ब्रिटिशांच्या राजवटीत येण्यापासून ते स्वातंत्र्य मिळवण्यापर्यंतच्या ऐतिहासिक घटनांची मालिका आधुनिक इतिहासाच्या कालमर्यादेखाली येते.
The table below gives a timeline of the history of Modern India in Marathi:
Bengal |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1717 – 1727 AD |
मुर्शिद कुली खान |
बंगालची राजधानी मुर्शिदाबादला हस्तांतरित केली |
1727 – 1739 AD |
शुजाउद्दीन |
– |
1739 – 1740 AD |
सरफराज खान |
– |
1740 – 1756 AD |
अलीवर्दी खान |
– |
1756 – 1757 AD |
सिराजुद्दौला |
प्लासीची लढाई |
1757 – 1760 AD |
मीर जाफर |
– |
1760 – 1764 AD |
मीर कासिम |
बक्सरची लढाई |
Mysore |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1761 – 1782 AD |
हैदर अली |
आधुनिक म्हैसूर राज्याची स्थापना |
1766 – 1769 AD |
पहिले अँग्लो-म्हैसूर युद्ध |
हैदर अलीने इंग्रजांचा पराभव केला |
1780 – 1784 AD |
दुसरे अँग्लो-म्हैसूर युद्ध |
हैदर अलीचा सर आयरकूटकडून पराभव झाला |
1782 – 1799 AD |
टिपू सुलतान |
दुसरे युद्ध चालू ठेवले |
1790 – 1792 AD |
तिसरे अँग्लो-म्हैसूर युद्ध |
टिपूने त्याचा निम्मा प्रदेश दिला |
1799 |
चौथे अँग्लो-म्हैसूर युद्ध |
टिपू सुलतान मरण पावला |
Punjab |
||
1792 – 1839 AD |
महाराजा रणजित सिंग |
शीख राजवटीचे संस्थापक |
1845 – 1846 AD |
पहिले अँग्लो-शीख युद्ध |
शिखांचा पराभव झाला |
1848 – 1849 AD |
दुसरे अँग्लो-शीख युद्ध |
डलहौसीने पंजाबचा ताबा घेतला |
The advent of Europeans in India |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1498 |
पोर्तुगीज ईस्ट इंडिया कंपनी |
कोचीन आणि गोवा येथे मुख्यालय |
1600 |
इंग्रजी ईस्ट इंडिया कंपनी |
मद्रास, कलकत्ता आणि बॉम्बे |
1602 |
डच ईस्ट इंडिया कंपनी |
पुलिकट, नागपट्टीनम |
1616 |
डॅनिश ईस्ट इंडिया कंपनी |
सेरामपूर |
1664 |
फ्रेंच ईस्ट इंडिया कंपनी |
पाँडिचेरी |
Carnatic wars |
||
1746-48 |
पहिले अँग्लो-फ्रेंच युद्ध |
आयक्स-ला-चॅपेलचा तह |
1749-54 |
दुसरे अँग्लो-फ्रेंच युद्ध |
पाँडिचेरीचा तह |
1758-63 |
तिसरे अँग्लो-फ्रेंच युद्ध |
पॅरिसचा तह |
Freedom Struggle |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1857 |
भारतीय स्वातंत्र्याचे पहिले युद्ध |
सामाजिक-धार्मिक आणि आर्थिक कारणांमुळे उठाव |
1885 |
भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची स्थापना |
ए.ओ. ह्यूम |
1885 – 1905 |
मवाळ टप्पा |
दादाबाई नौरोजी, सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी यांचे वर्चस्व |
1905 – 1917 |
जहाल टप्पा |
लाल-बाल-पाल आणि अरबिंदो घोष यांचे वर्चस्व |
1905 |
बंगालची फाळणी |
कर्झनने फाळणीची घोषणा केली |
1905 – 1908 |
स्वदेशी चळवळ |
विदेशी उत्पादनांवर बहिष्कार |
1906 |
मुस्लिम लीगची निर्मिती |
– |
1906 |
INC चे कलकत्ता अधिवेशन |
स्वराज हेच ध्येय आहे |
1907 |
सुरत फुटली |
आंदोलनाचा उर्वरित भारतात विस्तार करण्यावर प्रश्न |
1909 |
मोर्ले – मिंटो सुधारणा |
मुस्लिमांसाठी स्वतंत्र मतदार संघ |
1915 – 1916 |
गृहराज्य आंदोलन |
बीजी टिळक आणि अॅनी बेझंट |
1916 |
लखनौ करार |
काँग्रेस आणि लीग यांच्यातील करार |
1916 |
लखनौ अधिवेशन |
काँग्रेसमध्ये अतिरेकी प्रवेश |
Gandhian Era |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1893 – 1914 |
गांधी दक्षिण आफ्रिकेत |
ब्रिटिशांच्या अतिरेकांच्या विरोधात नेटाल इंडियन काँग्रेस, सत्याग्रह आणि सीडीएमची स्थापना |
1915 – 1948 |
भारतात गांधी |
– |
1915 |
मुंबईत आले. पहिली दोन वर्षे भारत दौरा करणे आणि कोणत्याही राजकीय चळवळीत भाग न घेणे |
|
1917 |
चंपारण मोहीम |
इंडिगो लागवड करणाऱ्यांच्या विरोधात |
1918 |
अहमदाबाद |
पहिले उपोषण |
1918 |
खेडा |
पहिले असहकार आंदोलन |
1919 |
रौलेट सत्याग्रह |
रौलट कायदा आणि जालियनवाला हत्याकांडाच्या विरोधात |
1920-22 |
असहकार आणि खिलाफत चळवळ |
– |
1924 |
बेळगाव अधिवेशन |
गांधींची काँग्रेस अध्यक्षपदी निवड झाली |
1930 -34 |
सविनय कायदेभंग चळवळ |
दांडी मार्च |
1940-41 |
वैयक्तिक सत्याग्रह |
– |
1942 |
भारत छोडो आंदोलन |
करु किंवा मरु |
Important Events during this period |
||
वर्ष |
कार्यक्रम/ घटना |
महत्त्व |
1919 |
रौलेट कायदा |
गांधींनी रौलेट सत्याग्रहाची हाक दिली |
1919 |
जालियनवाला हत्याकांड |
– |
1920-22 |
खिलाफत आणि असहकार चळवळ |
हिंदू मुस्लिम एकता |
1922 |
चौरी चौरा घटना |
गांधींनी एनसीएम बंद पुकारला |
1923 |
काँग्रेस खिलाफत स्वराज पार्टी |
विधान परिषदेत प्रवेश करा |
1927 |
सायमन कमिशन |
1919 च्या कायद्याचे पुनरावलोकन करण्यासाठी सर्व पांढरे आयोग |
1928 |
नेहरू समितीचा अहवाल |
संविधानाची तत्त्वे निश्चित करणे |
1929 |
जिना यांचे १४ गुण |
– |
1929 |
लाहोर अधिवेशन |
पूर्ण स्वराज |
1930 |
सविनय कायदेभंग चळवळ |
दांडी मार्च |
1931 |
गांधी आयर्विन करार |
गांधींना दुसऱ्या RTC मध्ये सहभागी होण्यास सांगणे |
1931 |
लंडन येथे आयोजित 2रा RTC |
– |
1932 |
सांप्रदायिक पुरस्कार |
– |
1932 |
पूना करार |
– |
1935 |
भारत सरकारचा कायदा |
तात्पुरती स्वायत्तता |
1937 |
काँग्रेसची १८ महिन्यांची सत्ता सुरू झाली |
– |
1939-45 |
दुसरे महायुद्ध सुरू होते |
– |
1939 |
काँग्रेसच्या मंत्रिपदांचा राजीनामा |
– |
1940 |
ऑगस्ट ऑफर |
लिनलिथगो यांनी महायुद्धात भारताचे सहकार्य मिळविण्याचा प्रस्ताव मांडला |
1941 |
वैयक्तिक सत्याग्रह |
– |
1942 |
क्रिप्स मिशन |
– |
1942 |
भारत छोडो आंदोलन |
– |
1943 |
गांधीजींचे 21 दिवसांचे उपोषण |
– |
1944 |
सी आर फॉर्म्युला |
– |
1945 |
Wavell योजना आणि शिमला परिषद |
– |
1945 |
INA ट्रेल्स |
– |
1946 |
RIN रेटिंग बंडखोरी |
– |
1946 |
कॅबिनेट मिशन योजना |
– |
1946 |
अंतरिम सरकारची स्थापना |
– |
1946 |
संविधान सभेची निर्मिती |
– |
1947 |
ऍटली यांची घोषणा |
– |
1947 |
माउंटबॅटन योजना |
– |
भारतीय इतिहासाची कालरेखा: Download PDF
या लेखातील घटकांवर अजूनही खूप सारी माहिती बाकी आहे ती माहिती तुम्हाला खाली दिलेल्या पीडीएफ मध्ये मिळेल म्हणूनच तुम्ही खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी जेणेकरून या घटकावर ची परिपूर्ण माहिती तुम्हाला मिळेल. या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:
भारतीय इतिहासाची कालरेखा, Download PDF (Marathi)
To read the article in English, click here:Timeline of Indian History
MPSC
