86 व्या दुरुस्ती कायद्याद्वारे कोणते मूलभूत कर्तव्य जोडले गेले?

86 व्या दुरुस्ती कायद्याने जोडलेले मूलभूत कर्तव्य नागरिकांना त्याच्या सहा ते चौदा वर्षे वयोगटातील मुलाला किंवा वॉर्डला शिक्षणाची संधी देण्याचे निर्देश देते.

भारतीय राज्यघटनेत मूलभूत कर्तव्ये समाविष्ट करण्याचा प्रस्ताव कोणत्या समितीने मांडला?

स्वरण सिंग समितीने 1976 मध्ये संविधानात मूलभूत कर्तव्ये समाविष्ट करण्याची शिफारस केली

कोणत्या दुरुस्ती कायद्याने भारतीय संविधानात 10 मूलभूत कर्तव्ये जोडली?

42वी दुरुस्ती कायदा, 1976 मध्ये 10 मूलभूत कर्तव्ये जोडली गेली

भारतीय संविधानाच्या कोणत्या भागांतर्गत मूलभूत कर्तव्ये जोडली गेली आहेत?

ते राज्यघटनेच्या भाग-IV-A अंतर्गत जोडलेले आहेत.

मूलभूत कर्तव्ये का महत्त्वाची आहेत?

मूलभूत कर्तव्ये हे प्रत्येक नागरिकाला सतत स्मरण करून देण्याच्या उद्देशाने आहेत की घटनेने त्यांना विशिष्ट मूलभूत अधिकार प्रदान केले आहेत. तसेच नागरिकांनी लोकशाही आचार आणि लोकशाही वर्तनाचे मूलभूत नियम पाळणे आवश्यक आहे.

मूलभूत कर्तव्ये – कलम 51A, भारतीय राजकीय नोट्स, Fundamental Duties

By BYJU'S Exam Prep

Updated on: September 25th, 2023

1976 च्या 42 व्या दुरुस्ती कायद्याने भारतीय राज्यघटनेत 10 मूलभूत कर्तव्ये जोडली. 86 वी दुरुस्ती कायदा 2002 नंतर यादीत 11 वे मूलभूत कर्तव्य समाविष्ट केले. स्वरण सिंग समितीने 1976 मध्ये मूलभूत कर्तव्यांची शिफारस केली, ज्याची आवश्यकता 1975-77 च्या अंतर्गत आणीबाणीच्या काळात जाणवली होती. या लेखात भारतातील 11 मूलभूत कर्तव्ये आणि त्यांचे महत्त्व यांचा तपशीलवार उल्लेख केला आहे.

Table of content

1. मूलभूत कर्तव्ये
2. मूलभूत कर्तव्यांचे महत्त्व- भाग IV-A

मूलभूत कर्तव्ये

1976 मध्ये संविधानाच्या 42 व्या दुरुस्ती कायद्याने जोडलेली मूलभूत कर्तव्ये, संस्कृतीची निर्मिती आणि संवर्धन करण्याव्यतिरिक्त, मूलभूत अधिकारांच्या विरूद्ध ही कर्तव्ये लागू करण्यात कायदेमंडळाचे हात बळकट करतात. हा घटक MPSC राज्यसेवा, MPSC संयुक्त , MPSC गट क आणि इत्यादी परीक्षांसाठी उपयुक्त आहे.
कलम ५१-अ अंतर्गत प्रत्येक भारतीय नागरिकाने पाळल्या जाणाऱ्या ११ मूलभूत कर्तव्यांची यादी खालील तक्त्यामध्ये दिली आहे:

No.	11 Fundamental Duties
1	भारतीय संविधानाचे पालन करणे आणि त्याचे आदर्श आणि संस्था, राष्ट्रध्वज आणि राष्ट्रगीत यांचा आदर करणे
2	राष्ट्रीय स्वातंत्र्य लढ्याला प्रेरणा देणार्‍या उदात्त आदर्शांची कदर करा आणि त्यांचे अनुसरण करा
3	भारताचे सार्वभौमत्व, एकता आणि अखंडता टिकवून ठेवा
4	देशाचे रक्षण करा आणि असे आवाहन केल्यावर राष्ट्रसेवा करा
5	धार्मिक, भाषिक आणि प्रादेशिक किंवा विभागीय विविधतेच्या पलीकडे जाऊन भारतातील सर्व लोकांमध्ये सामंजस्य आणि समान बंधुभावाची भावना वाढवणे आणि स्त्रियांच्या प्रतिष्ठेला अपमानास्पद प्रथांचा त्याग करणे.
6	देशाच्या संमिश्र संस्कृतीच्या समृद्ध वारशाचे मूल्य आणि जतन करा
7	जंगले, तलाव, नद्या आणि वन्यजीवांसह नैसर्गिक पर्यावरणाचे संरक्षण आणि सुधारणा करणे आणि सजीव प्राण्यांबद्दल सहानुभूती बाळगणे
8	वैज्ञानिक स्वभाव, मानवतावाद आणि चौकशी आणि सुधारणेची भावना विकसित करा
9	सार्वजनिक मालमत्तेचे रक्षण करा आणि हिंसाचार टाळा
10	वैयक्तिक आणि सामूहिक क्रियाकलापांच्या सर्व क्षेत्रात उत्कृष्टतेसाठी प्रयत्न करा जेणेकरून राष्ट्र सतत प्रयत्न आणि यशाच्या उच्च स्तरांवर पोहोचेल
11	सहा ते चौदा वर्षे वयोगटातील त्‍याच्‍या पाल्‍याला किंवा वॉर्डला शिक्षणाची संधी उपलब्‍ध करा. हे कर्तव्य 86 व्या घटनादुरुस्ती अधिनियम, 2002 द्वारे जोडण्यात आले

Download BYJU’S Exam Prep App and prepare General Knowledge for the Maharashtra State exams

मूलभूत कर्तव्यांचे महत्त्व- भाग IV-A

मूलभूत कर्तव्ये हा मूलभूत अधिकारांचा अविभाज्य भाग आहे.

ते भारतीय नागरिकांना त्यांच्या समाजाप्रती, सहकारी नागरिक आणि राष्ट्राप्रती कर्तव्याची आठवण करून देतात
ते नागरिकांना देशविरोधी आणि समाजविघातक कृत्यांपासून सावध करतात
ते नागरिकांना प्रेरणा देतात आणि त्यांच्यामध्ये शिस्त आणि वचनबद्धतेची भावना वाढवतात
ते न्यायालयांना कायद्याची घटनात्मक वैधता तपासण्यात आणि निश्चित करण्यात मदत करतात.

या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:

मूलभूत कर्तव्ये, Download PDF मराठीमध्ये

Candidates can check the relevant links given below for more comprehensive preparation for the upcoming MPSC Exam:

Important Articles of the Constitution/संविधानातील कलमांची यादी	Click Here
Evolution of the Constitution/संविधानाची ऐतिहासिक उत्क्रांती	Click Here
Making of Indian Constitution/भारतीय राज्यघटनेची निर्मिती	Click Here