MPSC Anthropology Syllabus 2023 PDF: Download Paper 1 & Paper 2 Syllabus in Marathi & English

MPSC Anthropology Paper 1 Syllabus (subject code 1013)

1.1

Meaning, Scope, and development of Anthropology.

1.2

Relationships with other disciplines: Social Sciences, Behavioural Sciences, Life Sciences, Medical Sciences, Earth Sciences, and Humanities

1.3

Main branches of Anthropology, their scope, and relevance:

• Social-cultural Anthropology
• Biological Anthropology
• Archaeological Anthropology
• Linguistic Anthropology

1.4

Human Evolution and the emergence of Man:

• Biological and Cultural factors in human evolution.
• Theories of Organic Evolution (Pre-Darwinian, Darwinian, and Post-Darwinian).
• Synthetic theory of evolution; Brief outline of terms and concepts of evolutionary biology (Doll’s rule, Cope’s rule, Gause’s rule, parallelism, convergence, adaptive radiation, and mosaic evolution)

1.5

Characteristics of Primates:

• Evolutionary Trend and Primate Taxonomy
• Primate Adaptations
• Arboreal and Terrestrial Primate Taxonomy
• Primate Behaviour
• Tertiary and Quaternary fossil primates
• Living Major Primates
• Comparative Anatomy of Man and Apes
• Skeletal changes due to erect posture and its implications.

1.6

Phylogenetic status, characteristics, and geographical distribution of the following

• Pleistocene in hominids in South and East Africa—Australopithecines.
• Homo erectus: Africa (Paranthropus), Europe (Homo erectus (heidelbergensis), Asia (Homo erectus javanicus, Homo erectus pekinensis.
• Neanderthal man—La-Chapelle-aux-saints (Classical type), Mt. Carmel (Progressive type).
• Rhodesian man.
• Homo saoiens—Cromagnon, Grimaldi and Chancelede.

1.7

The biological basis of Life:

• The Cell, DNA structure and replication,
• Protein Synthesis, Gene, Mutation,
• Chromosomes, and Cell Division

1.8

Principles of Prehistoric Archaeology.

• Chronology: Relative and Absolute Dating methods.
• Cultural Evolution- Broad Outlines of Prehistoric cultures:
• Palaeolithic
• Mesolithic
• Neolithic
• Chalcolithic
• Copper-Bronze Age
• Iron Age

2.1

• The Nature of Culture-
• The concept and Characteristics of culture and civilization
• Ethnocentrism vis-a-vis cultural Relativism.

2.2

• The Nature of Society-
• Concept of Society
• Society and Culture
• Social Institution
• Social groups
• social stratification.

2.3

Marriage:

• Definition and universality
• Laws of marriage (endogamy, exogamy, hypergamy, hypogamy, incest taboo)
• Type of marriage (monogamy, polygamy, polyandry, group marriage).
• Functions of marriage
• Marriage regulations (preferential, prescriptive, and proscriptive)
• Marriage payments (bride wealth and dowry).

2.4

Family:

• Definition and universality
• Family, household, and domestic groups
• Functions of family
• Types of family (from the perspectives of structure, blood relation, marriage, residence, and succession)
• Impact of urbanization, industrialization, and feminist movements on family

2.5

Kinship:

• Consanguinity and Affinity
• Principles and types of descent (Unilineal, Double, Bilateral Ambilineal)
• Forms of descent groups (lineage, clan, phratry, moiety, and kindred)
• Kinship terminology (descriptive and classificatory)
• Descent, Filiation, and Complimentary Filiation; Decent and Alliance.

3

Economic organisation-

• Meaning, scope, and relevance of economic anthropology
• Formalist and Substantivist debate
• Principles governing the production, distribution, and exchange (reciprocity, redistribution, and market), in communities, subsisting on hunting and gathering, fishing, swiddening, pastoralism, horticulture, and agriculture
• Globalization and indigenous economic systems.

4

Political Organization and Social Control-

• Band, tribe, chiefdom, kingdom, and state
• concepts of power, authority, and legitimacy
• Social control, law, and justice in simple Societies

5

Religion-

• Anthropological approaches to the study of religion (evolutionary, psychological, and functional)
• Monotheism and polytheism
• Sacred and profane
• Myths and rituals
• Forms of religion in tribal and peasant Societies (animism, animatism, fetishism, naturism, and totemism)
• Religion, magic, and science distinguished
• Magico-religious functionaries (priest, shaman, medicine man, sorcerer, and witch).

6

Anthropological theories-

• Classical evolutionism (Tylor, Morgan, and Frazer)
• Historical particularism (Boas) Diffusionism (British, German, and American)
• Functionalism (Malinowski), Structural—Functionalism (Radcliffe-Brown)
• Structuralism (Levi-Strauss and E. Leach)
• Culture and personality (Benedict, Mead, Linton, Kardiner, and Cora-du Bois)
• Neo—evolutionism (Childe, White, Steward, Sahlins, and Service)
• Cultural materialism (Harris)
• Symbolic and interpretive theories (Turner, Schneider, and Geertz)
• (Cognitive theories (Tyler, Conklin)
• Post-modernism in anthropology.

7

Culture, Language, and Communication-

• Nature, origin, and characteristics of language
• verbal and non-verbal communication
• Social context of language use.

8

Research methods in Anthropology-

• Fieldwork tradition in anthropology
• The distinction between technique, method, and methodology
• Tools of data collection: observation, interview, schedules, questionnaire, case study, genealogy, life history, oral history, secondary sources of information, and participatory methods.
• Analysis, interpretation, and presentation of data.

9.1

Human Genetics-

• Methods and Application: Methods for the study of genetic principles in man family study (pedigree analysis, twin study, foster child, co-twin method, cytogenetic method, chromosomal and karyotype analysis), biochemical methods, immunological methods, D.N.A. technology, and recombinant technologies.

9.2

• Mendelian genetics in the man-family study
• single factor, multifactor, lethal, sub-lethal, and polygenic inheritance in man.

9.3

• Concept of genetic polymorphism and selection
• Mendelian population, Hardy-Weinberg law
• Causes and changes which bring down frequency-mutation, isolation, migration, selection, inbreeding, and genetic drift.
• Consanguineous and non-consanguineous mating, genetic load, genetic effect of consanguineous and cousin marriages.

9.4

• Chromosomes and chromosomal aberrations in man, methodology
• Numerical and structural aberrations (disorders)
• Sex chromosomal aberration- Klinefelter (XXY), Turner (XO), Super female (XXX), intersex, and other syndromic disorders
• Autosomal aberrations- Down syndrome, Patau, Edward, and Cri-du-chat syndromes
• Genetic imprints in human disease, genetic screening, genetic counseling, human DNA profiling, gene mapping, and genome study.

9.5

• Race and racism
• The biological basis of morphological variation of non-metric and characters
• Racial criteria, racial traits about heredity and environment
• Biological basis of racial classification, racial differentiation, and race crossing in man.

9.6

• a) Age, sex, and, population variation as genetic markers- ABO, Rh blood groups, HLA Hp, transferring, Gm, blood enzymes
• b) Physiological characteristics-Hb level, body fat, pulse rate, respiratory functions, and sensory perceptions in different cultural and socio-economic groups.

9.7

Concepts and methods of Ecological Anthropology:

• Bio-cultural Adaptations
• Genetic and Non-genetic factors.
• Man’s physiological responses to environmental stresses
• hot desert, cold, high-altitude climate.

9.8

Epidemiological Anthropology-

• Health and disease
• Infectious and non-infectious diseases
• Nutritional deficiency-related diseases.

10

Concept of human growth and Development-

• Stages of growth- Pre-natal, natal, infant, childhood, adolescence, maturity, senescence. 
• Factors affecting growth and development are genetic, environmental, biochemical, nutritional, cultural, and socio-economic.
• Aging and senescence. Theories and observations
• Biological and chronological longevity
• Human physique and 18 somatotypes
• Methodologies for growth studies.

11.1

• Relevance of menarche, menopause, and other bio events to fertility
• Fertility patterns and differentials.

11.2

• Demographic theories-biological, social and cultural.

11.3

• Biological and socio-ecological factors influencing fecundity, fertility, natality, and mortality.

12

Applications of Anthropology-

• Anthropology of sports
• Nutritional anthropology
• Anthropology in designing of defence and other Equipment
• Forensic Anthropology
• Methods, and principles of personal identification and reconstruction
•  Applied human genetics- Paternity diagnosis, genetic counselling, and eugenics, DNA technology in diseases and medicine, serogenetics, and cytogenetics in reproductive biology.

MPSC Anthropology Paper 2 Syllabus (subject code 1014)

1.1

Evolution of the Indian Culture and Civilization-

• Prehistoric (Palaeolithic, Mesolithic, Neolithic, and Neolithic-Chalcolithic)
• Protohistoric (Indus Civilization)
• Pre-Harappan, Harappan and post-Harappan cultures
• Contributions of the tribal cultures to Indian civilization

1.2

• Paleo-Anthropological evidence from India with special reference to Siwaliks and Narmada basin (Ramapithecus, Sivapithecus, and Narmada Man).

1.3

Ethno‐archaeology in India:

• The concept of ethnoarchaeology
• Survivals and Parallels among the hunting, foraging, fishing, pastoral and peasant communities including arts and crafts producing communities.

2

• Demographic profile of India- Ethnic and linguistic elements in the Indian population and their distribution. Indian population- factors influencing its structure and growth.

3.1

The structure and nature of the traditional Indian social system- Varnashram, Purushartha, Karma, Rina, and Rebirth.

3.2

Caste system in India- Structure, and characteristics of Varna and caste

• Theories of the origin of the caste system
• Dominant caste
• Caste mobility
• Future of caste system
• Jajmani system
• Tribe-case continuum.

3.3

Sacred Complex and Nature-Man-Spirit Complex.

3.4

Impact of Buddhism, Jainism, Islam, and Christianity on Indian society.

4

Emergence, growth, and development in India- Contributions of the 18th, 19^th, and early 20th Century scholar-administrators

Contributions of Indian anthropologists to tribal and caste studies.

5.1

Indian Village- Significance of village study in India

Indian village as a social system

Traditional and changing patterns of settlement and inter-caste relations

Agrarian relations in Indian villages

Impact of globalization on Indian villages

5.2

Linguistic and religious minorities and their social, political, and economic status.

5.3

Indigenous and exogenous processes of socio-cultural change in Indian society-

Sanskritization, Westernization, Modernization

Inter-play of little and great traditions

Panchayati Raj and social change

Media and Social Change.

6.1

The tribal situation in India- Bio-genetic variability, linguistic and socio-economic characteristics of the tribal populations, and their distribution.

6.2

Problems of the tribal Communities- Land alienation, poverty, indebtedness, low literacy, poor educational facilities, unemployment, under-employment, health, and nutrition.

6.3

Developmental projects and their impact on tribal displacement and problems of rehabilitation

Development of forest policy and tribals

Impact of urbanization and industrialization on tribal populations.

7.1

Problems of exploitation and deprivation of Scheduled Castes

Scheduled Tribes and Other Backward Classes

Constitutional safeguards for Scheduled Tribes and Scheduled Castes

7.2

Social change and contemporary tribal societies

Impact of modern democratic institutions

development programs and welfare measures on tribals and weaker sections

7.3

The concept of ethnicity

Ethnic conflicts and political developments

Unrest among tribal communities

Regionalism and demand for autonomy

Pseudo-tribalism

Social change among the tribes during colonial and post-Independent India.

8.1

Impact of Hinduism, Buddhism, Christianity, Islam, and other religions on tribal societies

8.2

Tribe and nation-state- a comparative study of tribal communities in India and other countries

9.1

History of administration of tribal areas, tribal policies, plans, programs of tribal development, and their implementation. The concept of PTGs (Primitive Tribal Groups), their distribution, and special programs for their development. Role of N.G.O.s in tribal development.

9.2

Role of anthropology in tribal and rural development

9.3

Contributions of anthropology to the understanding of regionalism, communalism, and ethnic and political movements.

MPSC Anthropology Paper 1 Syllabus in Marathi

1.1

मानववंशशास्त्राचा अर्थ, व्याप्ती आणि विकास.

1.2

इतर विषयांशी संबंध: सामाजिक विज्ञान, वर्तणूक विज्ञान, जीवन विज्ञान, वैद्यकीय विज्ञान, पृथ्वी विज्ञान आणि मानवता

1.3

मानववंशशास्त्राच्या मुख्य शाखा, त्यांची व्याप्ती आणि प्रासंगिकता:

• सामाजिक-सांस्कृतिक मानववंशशास्त्र
• जैविक मानववंशशास्त्र
• पुरातत्व मानववंशशास्त्र
• भाषिक मानववंशशास्त्र

1.4

मानवी उत्क्रांती आणि मनुष्याचा उदय:

• मानवी उत्क्रांतीत जैविक आणि सांस्कृतिक घटक.
• सेंद्रिय उत्क्रांती सिद्धांत (प्री-डार्विनियन, डार्विनियन आणि पोस्ट-डार्विनियन).
• उत्क्रांतीचा सिंथेटिक सिद्धांत; उत्क्रांतीवादी जीवशास्त्राच्या संज्ञा आणि संकल्पनांची संक्षिप्त रूपरेषा (डॉलचा नियम, कोपचा नियम, गॉसचा नियम, समांतरता, अभिसरण, अनुकूल विकिरण आणि मोज़ेक उत्क्रांती)

1.5

प्राइमेट्सची वैशिष्ट्ये

• उत्क्रांती प्रवृत्ती आणि प्राइमेट वर्गीकरण
• प्राइमेट अनुकूलन
• आर्बोरियल आणि टेरेस्ट्रियल प्राइमेट वर्गीकरण
• प्राइमेट वर्तन
• तृतीयक आणि चतुर्थांश जीवाश्म प्राइमेट्स
• प्रमुख जिवंत प्राइमेट्स
• मॅन आणि एप्सची तुलनात्मक शरीररचना
• शरीराची ताठ ठेवण आणि त्याचे परिणाम यामुळे कंकाल बदल.

1.6

• फायलोजेनेटिक स्थिती, वैशिष्ट्ये आणि खालीलपैकी भौगोलिक वितरण
• दक्षिण आणि पूर्व आफ्रिकेतील होमिनिड्समधील प्लेस्टोसीन-ऑस्ट्रेलोपिथेसिन्स.
• होमो इरेक्टस: आफ्रिका (पॅरॅन्थ्रोपस), युरोप (होमो इरेक्टस (हायडेलबर्गेनसिस), आशिया (होमो इरेक्टस जाव्हॅनिकस, होमो इरेक्टस पेकिनेन्सिस.
• निअँडरथल माणूस—ला-चॅपेल-औक्स-संत (शास्त्रीय प्रकार), माउंट कार्मेल (प्रोग्रेसिव्ह प्रकार).
• रोडेशियन माणूस.
• होमो साओईन्स - क्रोमॅग्नॉन, ग्रिमाल्डी आणि चान्सलेड

1.7

जीवनाचा जैविक आधार: सेल, डीएनए रचना आणि प्रतिकृती, प्रथिने संश्लेषण, जनुक, उत्परिवर्तन, गुणसूत्र आणि पेशी विभाग

1.8

• प्रागैतिहासिक पुरातत्वशास्त्राची तत्त्वे.
• कालक्रम: सापेक्ष आणि परिपूर्ण डेटिंग पद्धती.
• सांस्कृतिक उत्क्रांती- प्रागैतिहासिक संस्कृतींची व्यापक रूपरेषा:
• पुरापाषाण
• मेसोलिथिक
• निओलिथिक
• चाळकोलिथिक
• तांबे-कांस्य युग
• लोह युग

2.1

संस्कृतीचे स्वरूप-

• संस्कृती आणि सभ्यतेची संकल्पना आणि वैशिष्ट्ये
• वांशिक केंद्रवाद, सांस्कृतिक सापेक्षतावाद.

2.2

• समाजाचे स्वरूप: समाजाची संकल्पना
• समाज आणि संस्कृती
• सामाजिक संस्था; सामाजिक गट; आणि सामाजिक स्तरीकरण.

2.3

• विवाह: व्याख्या आणि सार्वत्रिकता
• विवाहाचे कायदे (एंडोगॅमी, एक्सोगॅमी, हायपरगेमी, हायपोगॅमी, अनाचार निषिद्ध)
• विवाहाचा प्रकार (एकपत्नीत्व, बहुपत्नीत्व, बहुपत्नीत्व, सामूहिक विवाह). विवाहाची कार्ये
• विवाहाचे नियम (प्राधान्य, प्रिस्क्रिप्टिव्ह आणि प्रोस्क्रिप्टिव्ह)
• विवाह देयके (वधू संपत्ती आणि हुंडा).

2.4

• कुटुंब: व्याख्या आणि सार्वत्रिकता
• कुटुंब, घरगुती आणि घरगुती गट
• कुटुंबाची कार्ये
• कुटुंबाचे प्रकार (रचना, रक्ताचे नाते, विवाह, निवासस्थान आणि उत्तराधिकाराच्या दृष्टीकोनातून)
• कुटुंबावर शहरीकरण, औद्योगिकीकरण आणि स्त्रीवादी चळवळींचा प्रभाव

2.5

• नातेसंबंध: एकरूपता आणि आत्मीयता
• तत्त्वे आणि वंशाचे प्रकार (युनिलिनियल, डबल, द्विपक्षीय अंबिलिनियल)
• वंशाच्या गटांचे प्रकार (वंश, कुळ, फ्रॅट्री, मोएटी आणि नातेवाईक)
• नातेसंबंध शब्दावली (वर्णनात्मक आणि वर्गीकरणात्मक)
• डिसेंट, फिलीएशन आणि कॉम्प्लिमेंटरी फिलिएशन; सभ्यता आणि युती.

3

आर्थिक संघटना-

• आर्थिक मानववंशशास्त्राचा अर्थ, व्याप्ती आणि प्रासंगिकता
• फॉर्मलिस्ट आणि सबस्टेंटिव्हिस्ट वादविवाद
• उत्पादन, समुदायांमध्ये वितरण आणि देवाणघेवाण (परस्पर, पुनर्वितरण आणि बाजार) नियंत्रित करणारी तत्त्वे, शिकार गोळा करणे, मासेमारी, स्विडनिंग, पशुपालन, फलोत्पादन आणि शेती
• जागतिकीकरण आणि स्वदेशी आर्थिक प्रणाली.

4

राजकीय संघटना आणि सामाजिक नियंत्रण-

• टोळी, प्रमुख राज्य, राज्य आणि राज्यशक्ती, अधिकार आणि कायदेशीरपणाच्या संकल्पना
• साध्या सोसायट्यांमध्ये सामाजिक नियंत्रण, कायदा आणि न्याय

5

धर्म-

• धर्माच्या अभ्यासासाठी मानववंशशास्त्रीय दृष्टीकोन (उत्क्रांतीवादी, मानसशास्त्रीय आणि कार्यात्मक)
• एकेश्वरवाद आणि बहुदेववाद
• पवित्र आणि अपवित्र
• पौराणिक कथा आणि विधी
• आदिवासी आणि शेतकरी समाजातील धर्माचे प्रकार (अनिमिझम, अनिमेटिझम, फेटिसिझम, निसर्गवाद आणि टोटेमिझम)
• धर्म, जादू आणि विज्ञान वेगळे केले
• मॅजिको-धार्मिक कार्यकर्ते (पुजारी, शमन, औषधी देणारा मनुष्य, चेटकीण आणि जादूगार).

6

मानववंशशास्त्रीय सिद्धांत-

• शास्त्रीय उत्क्रांतीवाद (टायलर, मॉर्गन आणि फ्रेझर)
• ऐतिहासिक विशिष्टतावाद (बोआस) प्रसारवाद (ब्रिटिश, जर्मन आणि अमेरिकन)
• फंक्शनलिझम (मालिनोव्स्की), स्ट्रक्चरल-फंक्शनलिझम (रॅडक्लिफ-ब्राऊन)
• संरचनावाद (लेव्ही-स्ट्रॉस आणि ई. लीच)
• संस्कृती आणि व्यक्तिमत्व (बेनेडिक्ट, मीड, लिंटन, कार्डिनर आणि कोरा-डू बोइस)
• निओ-उत्क्रांतीवाद (चाइल्ड, व्हाइट, स्टीवर्ड, साहलिन्स आणि सेवा)
• सांस्कृतिक भौतिकवाद (हॅरिस)
• प्रतिकात्मक आणि व्याख्यात्मक सिद्धांत (टर्नर, श्नाइडर आणि गीर्ट्झ)
• संज्ञानात्मक सिद्धांत (टायलर, कॉन्क्लिन)
• मानववंशशास्त्रातील उत्तर-आधुनिकतावाद.

7

संस्कृती, भाषा आणि संभाषण-

• भाषेचे स्वरूप, मूळ आणि वैशिष्ट्ये
• मौखिक आणि गैर-मौखिक संभाषण; भाषा वापराचा सामाजिक संदर्भ.

8

मानववंशशास्त्रातील संशोधन पद्धती-

• मानववंशशास्त्रातील फील्डवर्क परंपरा
• तंत्र, पद्धत आणि पद्धतीमधील फरक
• माहिती संकलनाची साधने: निरीक्षण, मुलाखत, वेळापत्रक, प्रश्नावली, केस स्टडी, वंशावली, जीवन इतिहास, मौखिक इतिहास, माहितीचे दुय्यम स्त्रोत आणि सहभागी पद्धती.
• माहितीचे विश्लेषण, व्याख्या आणि सादरीकरण.

9.1

मानवी आनुवंशिकी-

• पद्धती आणि अनुप्रयोग: पुरुष कौटुंबिक अभ्यासातील अनुवांशिक तत्त्वांच्या अभ्यासासाठी पद्धती (वंशावळ विश्लेषण, दुहेरी अभ्यास, पालक मूल, सह-दुहेरी पद्धती, सायटोजेनेटिक पद्धत, क्रोमोसोमल आणि कॅरिओटाइप विश्लेषण), जैवरासायनिक पद्धती, रोगप्रतिकारक पद्धती, डी.एन.ए. तंत्रज्ञान आणि रीकॉम्बिनंट तंत्रज्ञान.

9.2

पुरुष-कुटुंब अभ्यासातील मेंडेलियन आनुवंशिकी, एकल घटक, बहुघटक, प्राणघातक, उप-प्राणघातक, आणि मनुष्यातील पॉलीजेनिक वारसा.

9.3

• अनुवांशिक बहुरूपता आणि निवडीची संकल्पना, मेंडेलियन लोकसंख्या, हार्डी-वेनबर्ग कायदा
• वारंवारता-परिवर्तन, अलगाव, स्थलांतर, निवड, प्रजनन आणि अनुवांशिक प्रवाह कमी करणारी कारणे आणि बदल.
• एकसंध आणि गैर-एकमेक वीण, अनुवांशिक भार, एकरूप आणि चुलत भाऊ अथवा बहीण विवाहाचा अनुवांशिक प्रभाव.

9.4

• मनुष्यातील गुणसूत्र आणि गुणसूत्र विकृती, कार्यपद्धती
• संख्यात्मक आणि संरचनात्मक विकृती (विकार)
• लिंग गुणसूत्र विकृती- क्लाइनफेल्टर (XXY), टर्नर (XO), सुपर फिमेल (XXX), इंटरसेक्स आणि इतर सिंड्रोमिक विकार
• ऑटोसोमल विकृती- डाउन सिंड्रोम, पटाऊ, एडवर्ड आणि क्रि-डु-चॅट सिंड्रोम
• मानवी रोगातील अनुवांशिक ठसे, अनुवांशिक तपासणी, अनुवांशिक समुपदेशन, मानवी डीएनए प्रोफाइलिंग, जनुक मॅपिंग आणि जीनोम अभ्यास.

9.5

• वंश आणि वंशविद्वेष, नॉन-मेट्रिक आणि वर्णांच्या मॉर्फोलॉजिकल भिन्नतेचा जैविक आधार
• वांशिक निकष, आनुवंशिकता आणि पर्यावरणाबद्दल वांशिक वैशिष्ट्ये
• वांशिक वर्गीकरणाचा जैविक आधार, वांशिक भेदभाव आणि माणसामध्ये वंश क्रॉसिंग.

9.6

• अनुवांशिक मार्कर म्हणून वय, लिंग आणि लोकसंख्येतील फरक
• एबीओ, आरएच रक्त गट, एचएलए एचपी, हस्तांतरण, जीएम, रक्त एन्झाइम्स. शारीरिक वैशिष्ट्ये-Hb पातळी, शरीरातील चरबी, नाडीचा दर, श्वसन कार्ये आणि विविध सांस्कृतिक आणि सामाजिक-आर्थिक गटांमधील संवेदी धारणा.

9.7

पर्यावरणीय मानववंशशास्त्राच्या संकल्पना आणि पद्धती: जैव-सांस्कृतिक रूपांतर अनुवांशिक आणि गैर-अनुवांशिक घटक.

पर्यावरणीय ताणांवर मनुष्याची शारीरिक प्रतिक्रिया: उष्ण वाळवंट, थंड, उच्च-उंचीचे हवामान.

9.8

एपिडेमियोलॉजिकल मानववंशशास्त्र: आरोग्य आणि रोग. संसर्गजन्य आणि गैर-संसर्गजन्य रोग, पोषणाच्या कमतरतेशी संबंधित रोग.

10

मानवी वाढ आणि विकासाची संकल्पना: वाढीचे टप्पे-

• पूर्व-जन्म, जन्म, अर्भक, बालपण, किशोरावस्था, परिपक्वता, वृद्धत्व.
• वाढ आणि विकासावर परिणाम करणारे घटक अनुवांशिक, पर्यावरणीय, जैवरासायनिक, पौष्टिक, सांस्कृतिक आणि सामाजिक-आर्थिक आहेत.
• वृद्धत्व आणि वृद्धत्व. सिद्धांत आणि निरीक्षणे
• जैविक आणि कालक्रमानुसार दीर्घायुष्य
• मानवी शरीर आणि 18 सोमाटोटाइप
• वाढीच्या अभ्यासासाठी पद्धती.

11.1

• रजोनिवृत्ती, रजोनिवृत्ती आणि प्रजननक्षमतेसाठी इतर जैव घटनांची प्रासंगिकता
• प्रजनन पद्धती आणि भिन्नता.

11.2

लोकसंख्याशास्त्रीय सिद्धांत - जैविक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक.

11.3

जैविक आणि सामाजिक-पर्यावरणीय घटक जे प्रजननक्षमता, प्रजनन क्षमता, जन्म आणि मृत्युदर प्रभावित करतात.

12

• मानववंशशास्त्र अनुप्रयोग
• खेळांचे मानववंशशास्त्र
• पौष्टिक मानववंशशास्त्र
• संरक्षण आणि इतर उपकरणांच्या डिझाइनमध्ये मानववंशशास्त्र
• फॉरेन्सिक मानववंशशास्त्र
• वैयक्तिक ओळख आणि पुनर्रचना करण्याच्या पद्धती आणि तत्त्वे
•  अप्लाइड मानवी आनुवंशिकी- पितृत्व निदान, अनुवांशिक समुपदेशन आणि युजेनिक्स, रोग आणि औषधांमधील डीएनए तंत्रज्ञान, सेरोजेनेटिक्स आणि पुनरुत्पादक जीवशास्त्रातील सायटोजेनेटिक्स.

MPSC Anthropology Paper 2 Syllabus in Marathi

1.1

भारतीय संस्कृती आणि सभ्यतेची उत्क्रांती-

• प्रागैतिहासिक (पॅलिओलिथिक, मेसोलिथिक, निओलिथिक आणि निओलिथिक-चाल्कोलिथिक)
• प्रोटोहिस्टोरिक (सिंधू संस्कृती)
• पूर्व-हडप्पा, हडप्पा आणि उत्तर-हडप्पा संस्कृती
• भारतीय संस्कृतीत आदिवासी संस्कृतींचे योगदान

1.2

शिवालिक आणि नर्मदा खोरे (रामापिथेकस, शिवापिथेकस आणि नर्मदा मानव) यांच्या विशेष संदर्भासह भारतातील पॅलेओ-मानवशास्त्रीय पुरावे.

1.3

भारतातील वांशिक पुरातत्वशास्त्र:

• वांशिक पुरातत्वाची संकल्पना
• शिकार, चारा, मासेमारी, खेडूत आणि शेतकरी समुदायांमधील कला आणि हस्तकला उत्पादक समुदायांमध्ये टिकून राहणे

2

भारताचे लोकसंख्याशास्त्रीय घटक- भारतीय लोकसंख्येतील वांशिक आणि भाषिक घटक आणि त्यांचे वितरण. भारतीय लोकसंख्या- त्याची रचना आणि वाढ प्रभावित करणारे घटक

3.1

पारंपारिक भारतीय समाजव्यवस्थेची रचना आणि स्वरूप- वर्णाश्रम, पुरुषार्थ, कर्म, रिना आणि पुनर्जन्म.

3.2

भारतातील जातिव्यवस्था- रचना, आणि वर्ण आणि जातीची वैशिष्ट्ये

• जातिव्यवस्थेच्या उत्पत्तीचे सिद्धांत
• प्रबळ जात
• जातीची गतिशीलता
• जजमानी पध्दती
• जमाती-केस सातत्य
• जातिव्यवस्थेचे भविष्य

3.3

जटील पवित्रता आणि निसर्ग-मनुष्य-आत्मा पवित्रता.

3.4

भारतीय समाजावर बौद्ध, जैन, इस्लाम आणि ख्रिश्चन धर्माचा प्रभाव.

4

• भारतातील उदय, वाढ आणि विकास- 18व्या, 19व्या आणि 20व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या विद्वान-प्रशासकांचे योगदान
• आदिवासी आणि जातीच्या अभ्यासासाठी भारतीय मानववंशशास्त्रज्ञांचे योगदान.

5.1

• भारतीय गाव- भारतातील गाव अभ्यासाचे महत्त्व
• एक सामाजिक व्यवस्था म्हणून भारतीय गाव
• सेटलमेंट आणि आंतरजातीय संबंधांचे पारंपारिक आणि बदलणारे नमुने
• भारतीय खेड्यांमध्ये कृषी संबंध
• जागतिकीकरणाचा भारतीय गावांवर होणारा परिणाम

5.2

भाषिक आणि धार्मिक अल्पसंख्याक आणि त्यांची सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक स्थिती.

5.3

• भारतीय समाजातील सामाजिक-सांस्कृतिक बदलाच्या स्वदेशी आणि बहिर्मुख प्रक्रिया-
• संस्कृतीकरण, पाश्चात्यीकरण, आधुनिकीकरण
• छोट्या आणि मोठ्या परंपरांचे आंतर-खेळ
• पंचायत राज आणि सामाजिक बदल
• मीडिया आणि सामाजिक बदल.

6.1

भारतातील आदिवासी परिस्थिती-

• जैव-अनुवांशिक परिवर्तनशीलता,
• आदिवासी लोकसंख्येची भाषिक आणि सामाजिक-आर्थिक वैशिष्ट्ये आणि त्यांचे वितरण.

6.2

आदिवासी समाजाच्या समस्या-

• जमीन दुरावणे, गरिबी, कर्जबाजारीपणा, कमी साक्षरता, गरीब शैक्षणिक सुविधा, बेरोजगारी, अल्प रोजगार, आरोग्य आणि पोषण.

6.3

• विकासात्मक प्रकल्प आणि त्यांचा आदिवासी विस्थापन आणि पुनर्वसनाच्या समस्यांवर होणारा परिणाम
• वन धोरण आणि आदिवासींचा विकास
• आदिवासी लोकसंख्येवर शहरीकरण आणि औद्योगिकीकरणाचा प्रभाव.

7.1

• अनुसूचित जातींच्या शोषण आणि वंचितांच्या समस्या
• अनुसूचित जमाती आणि इतर मागासवर्गीय
• अनुसूचित जमाती आणि अनुसूचित जातींसाठी घटनात्मक सुरक्षा उपाय

7.2

• सामाजिक बदल आणि समकालीन आदिवासी समाज
• आधुनिक लोकशाही संस्थांचा प्रभाव
• आदिवासी आणि दुर्बल घटकांसाठी विकास कार्यक्रम आणि कल्याणकारी उपाय

7.3

• वांशिकतेची संकल्पना
• जातीय संघर्ष आणि राजकीय घडामोडी
• आदिवासी समाजात अस्वस्थता
• प्रादेशिकता आणि स्वायत्ततेची मागणी
• छद्म-आदिवासीवाद
• वसाहती आणि स्वातंत्र्योत्तर भारतातील जमातींमध्ये सामाजिक बदल.

8.1

आदिवासी समाजांवर हिंदू, बौद्ध, ख्रिश्चन, इस्लाम आणि इतर धर्मांचा प्रभाव

8.2

जमाती आणि राष्ट्र-राज्य- भारत आणि इतर देशांतील आदिवासी समुदायांचा तुलनात्मक अभ्यास

9.1

• आदिवासी भागातील प्रशासनाचा इतिहास,
• आदिवासी धोरणे, योजना,
• आदिवासी विकासाचे कार्यक्रम आणि त्यांची अंमलबजावणी.
• PTGs (आदिम आदिवासी गट), त्यांचे वितरण आणि त्यांच्या विकासासाठी विशेष कार्यक्रमांची संकल्पना.
• आदिवासी विकासात N.G.O.s ची भूमिका.

9.2

आदिवासी आणि ग्रामीण विकासामध्ये मानववंशशास्त्राची भूमिका

9.3

प्रादेशिकता, सांप्रदायिकता आणि वांशिक आणि राजकीय हालचाली समजून घेण्यासाठी मानववंशशास्त्राचे योगदान.

MPSC Anthropology Paper 1 Booklist

MPSC Anthropology Paper 2 Booklist

Introducing Sociology – NCERT Class 11

Indian Society (12th Standard) of NCERT

Biology Book (12th Standard) of NCERT

Social Change and Development in India (12th Standard) of NCERT

Anthropological Theories: Muniratnam Sir notes

Tribal India by Nadeem Hasnain

An Introduction of Social Cultural Anthropology – N.K Vaid

Indian Prehistory by D.K Bhattacharya

An Introduction to Social Anthropology by D. N. Majumdar & T. N. Madan

Indian Anthropology by Nadeem Hasnain

Physical Anthropology by P. Nath

The Tribal Culture of India by L.P Vidyarthi