MPSC History Syllabus 2023- Download Paper 1 and 2 PDF

MPSC History PAPER 1 (subject code 1031)

1

Sources

• Exploration, excavation, monuments, numismatics, epigraphy
• Archaeological sources
• Poetry, Literature, scientific Literature, Literature in regional languages, religious Literature
• Indigenous: Primary and secondary
• Foreign account: Greek, Chinese and Arab writers
• Literary sources

2

Pre‐History and Proto‐History

• Beginning of HISTORY (neolithic &chalcolithic)
• Geographical factors; hunting and gathering (palaeolithic & mesolithic)

3

Indus Valley Civilization

• Origin, characteristics-decline, date, extent, survival & significance, art, and architecture

4

Megalithic Cultures

• Development of community life settlements, Development of HISTORY, Crafts, Pottery, & Iron industry
• Distribution of pastoral & farming cultures outside the Indus

5

Aryans and Vedic Period

• Political, social & economic life
• Expansions of Aryans in India
• Evolution of Monarchy and Varna system
• Vedic Period: Religious and philosophic Literature
• Significance of the Vedic Age
• The transformation from Rig Vedic period to the later Vedic period

6

Period of Mahajan padas

• Rise of urban centres
• Trade routes
• Formation of States (Mahajanapada): Republics & monarchies
• Introduction of coinage
• Economic growth
• Rise of Magadha and Nandas
• Spread of Jainism and Buddism
• Iranian and Macedonian invasions and their impact

7

Mauryan Empire

• Ashoka
• Concept of Dharma
• Foundation of the Mauryan Empire, Chandragupta, Kautilya &Arthashastra
• Edicts
• Polity, Economy & Administration
• Art, architecture & sculpture
• Religion
• External contacts
• Literature
• Spread of religion
• Sungas & Kanvas
• The disintegration of the empire

8

• Post‐Mauryan Period (Indo‐Greeks Kushanas, Western Kshatrapas, Sakas):
• Contact with the outside World
• Growth of urban centres, coinage, Economy, Development of religions, Mahayana, architecture, social, literature conditions, art, culture & science.

9

Kharavela, Early State and Society in Eastern India,

• the Tamil States of the Sangam Age
• Art and Architecture
• Buddhist centres
• Administration, coinage, Economy, land grants, trade guilds and urban centres
• Sangam literature and culture

10

Guptas, Vakatakas and Vardhanas

• Polity and administration, Coinage, Economic conditions of the Guptas, Land grants, Indian feudalism,  Decline of urban centres, Position of women, Caste system,  Education and educational institutions
• Nalanda, Vikramshila and Vallabhi, art and architecture, Literature, scientific Literature,

11

The regional States during Gupta Era

• The Kadambas, Pallavas, Chalukyas of Badami
• Growth of Vaishnava and Saiva religions
• Polity and Administration, Trade guilds, Literature
• Vedanta
• Institutions of temple and temple architecture
• Tamil Bhakti movement, Shankaracharya
• Palas, Paramaras,  Rashtrakutas,  Senas, Polity & administration
• Cultural aspects. Arab conquest of Sind
• Alberuni, The Chaluky as of Kalyana, Hoysalas, Cholas, Pandyas
• Polity & Administration
• Growth of art & architecture, religious sects, Institutions of temple & Mathas, Agraharas, education and Literature, Economy and society
• Local Government

12

•  Languages and texts, major philosophical thinkers and schools, major stages in the evolution of art and architecture,  ideas in Science & Mathematics
• Themes in Early Indian Cultural History

13

Early Medieval India, 750‐1200

• The Cholas: administration, village society "Indian Feudalism."
• Polity: Major political developments in Northern India & the peninsula, origin & the rise of Rajputs
• Agrarian Economy and urban settlements
• Trade & commerce
• Condition of women
• Indian science and technology
• Society: the status of the Brahman & the new social order

14

Cultural Traditions in India, 750‐1200

• Religion: Tamil devotional cult, Forms and features of religion, growth of Bhakti, Islam and its arrival in India, Sufism
• Philosophy: Skankaracharya and Vedanta, Madhva and Brahma-Mimansa Ramanuja and Vishishtadvaita,
• Developing languages, Kalhan's Rajtarangini, Alberuni's India
• Literature: Literature in the newly, Literature in Sanskrit, growth of Tamil literature,
• Art and Architecture: Temple architecture, painting, sculpture,

15

The 13th Century

• Economic, Social & cultural consequences
• Consolidation: The rule of Iltutmish and Balban
• The Delhi Sultanate: The Gurian invasions
• Foundation of Delhi Sultanate & early Turkish Sultans

16

The Fourteenth Century

• “The Khalji Revolution”-
• Alauddin Khalji: Conquests and territorial expansion, agrarian & economic measure
• Firoz Tughlaq: Agrarian measures, achievements in civil engineering & public works, foreign contacts and Ibn Battuta's account, a decline of the Sultanate,
• Muhammad Tughluq: Major projects, the bureaucracy of Muhammad Tughluq, agrarian measures

17

Society, Culture & Economy in the 13th and 14th Centuries

• Society: composition of rural society, ruling classes, religious classes, town dwellers, women, caste & slavery under the Sultanate, Sufi movement, Bhakti movement.
• Culture: Persian literature, Literature in the regional languages of North
• India, literate in the languages of South India, Sultanate architecture & new structural forms, painting, the evolution of a composite culture
• Economy: Agricultural Production, trade and commerce, the rise of urban Economy and non-agricultural production,

18

The 15th and Early 16th Century‐Political Developments & Economy

• Rise of Provincial Dynasties:  Kashmir (Zainul Abedin), Gujarat
• Malwa, Bahmani's, Bengal,
• The Vijayanagar Empire
• Lodhis
• Mughal Empire, first phase: Babur, Humayun
• The Sur Empire: Sher Shah’s administration
• Portuguese colonial enterprise, Bhakti & Sufi Movements

19

The 15th and Early 16th Century‐ Society & culture

• Regional cultures specificities
• Society, culture, Literature & the arts in Vijayanagara Empire
• literary traditions
• Provincial architectural

20

Akbar

• Conquests and consolidation of empire
• Establishment of jagir & mansab systems
• Rajput policy
• Evolution of religious and social outlook. Theory of Sulh‐i‐kul and religious policy
• Court patronage of art & technology

21

Mughal Empire in the 17th Century

• Religious policies of Jahangir, Shahjahan & Aurangzeb
• Major administrative policies of Jahangir, Shahjahan & Aurangzeb.
• The Empire & the Zamindars
• Nature of the Mughal State
• Late 17th Century crisis & the revolts
• The Ahom kingdom
• Shivaji Maharaj & the Maratha Kingdom

22

Economy and society in the 16th & 17th Centuries

• Towns, commerce with Europe through Dutch, English & French
• Population Agricultural and craft production companies: a trade revolution
• Banking, insurance and credit systems
• Indian mercantile classes
• Evolution of the Sikh community & the Khalsa Panth
• Conditions of peasants, Condition of Women

23

Culture during Mughal Empire

Hindi and Religious Literature

• Persian histories and other literature
• Mughal architecture
• Mughal painting
• Provincial architecture and painting
• Classical music
• Science and technology

24

The Eighteenth Century

• Factors for the decline of the Mughal Empire
• The regional principalities: Nizam’s Deccan, Bengal, Awadh
• Maratha's ascendancy under the Peshwas,
• The Maratha fiscal and financial system
• The emergence of Afghan power Battle of Panipat, 1761
• State of political, cultural and economic, on the eve of the British conquest

                                    MPSC History Paper 2 (subject code 1032)

1

European Penetration into India

• The Early European Settlements
• The English & the French East India Companies
• The Portuguese and the Dutch
• Carnatic Wars
• Their struggle for supremacy
• Bengal-The conflict between the English & the Nawabs of Bengal
• The Battle of Plassey
• Siraj and the English
• Significance of Plassey

2

British Expansion in India

• Bengal-Mir Jafar and Mir Kasim
• The Battle of Buxar
• Punjab
• Mysore
• The Marathas;
• The three Anglo- Maratha Wars

3

Early Structure of the British Raj

• The Early administrative structure
• From diarchy to direct control
• The Regulating Act (1773)
• The Pitt's India Act (1784)
• The Charter Act (1833)
• The Voice of free trade and the changing character of British colonial rule
• The English utilitarian and India

4

Economic Impact of British Colonial Rule

• Land revenue settlements in British India
• The Permanent Settlement
• Ryotwari Settlement
• Mahalwari
• Settlement
• The economic impact of the revenue arrangements
• Commercialization of HISTORY
• Rise of landless agrarian labourers
• The impoverishment of the rural society
• Dislocation of traditional trade and commerce
• De-industrialization
• The decline of traditional crafts
• Drain of wealth
• The economic transformation of India
• Railroad and communication networks, including telegraph and postal services
• Famine & poverty in the rural interior
• European business enterprise & its limitations

5

Social & Cultural Developments

• The state of indigenous education, its dislocation
• Orientalist-Anglicist controversy
• Christian missionary activities in India
• The rise of press, Literature & public opinion
• The introduction of western education in India
• Progress of Science
• The rise of modern vernacular Literature

6

Social & Religious Reform Movements in Bengal and Other Areas

• Raja Ram Mohan Roy, The Brahmo Movement
• Iswarchandra Vidyasagar
• Devendranath Tagore
• Dayananda Saraswati
• The Young Bengal Movement
• The social reform movements included Sati, child marriage, and widow remarriage.
• The contribution of the Indian renaissance to the growth of modern India
• Islamic revivalism-the Farezi & Wahabi Movements

7

Indian Response to British Rule

• Peasant movement & tribal uprisings in the Eighteenth & 19th centuries, including the Rangpur Dhing (1783), the Kol Rebellion (1832), the Mopla Rebellion (Malabar) (1841-1920), the Santal Hul (1855), Indigo Rebellion (1859-60), Deccan Uprising (1875) and the Munda Ulgulan (1899-1900);
• The Great Revolt of 1857 -Origin, character, the consequences, causes of failure
• The shift in the character of peasant uprisings in the post-1857
• The peasant movements of the 1920s & 1930s

8

Politics of Association

• Factors leading to the birth of Indian Nationalism
• The Foundation of the Indian National Congress
• The Safety-valve thesis relating to the birth of the Congress; Programme & objectives of Early Congress
• The social composition of early Congress leadership
• The Moderates and Extremists
• The Partition of Bengal (1905)
• The Swadeshi Movement in Bengal
• The economic and political aspects of the Swadeshi Movement
• The beginning of revolutionary extremism in India

9

• Rise of Gandhi
• The character of Gandhian Nationalism
• Gandhi's popular appeal
• Rowlett Satyagraha
• The Khilafat Movement
• The Non-cooperation Movement
• National politics from the end of the Non-cooperation movement to the beginning of the Civil Disobedience Movement
• Simon Commission
• The Nehru Report
• The Round Table Conferences
• Nationalism & the Peasant Movements
• Nationalism & Working-class movements
• Women & Indian youth and students in Indian politics (1885 1947)
• The election of 1937 & the formation of ministries
• The Quit India Movement
• Cripps Mission
• The Wavell Plan
• The Cabinet Mission

10

• Constitutional Developments in Colonial India between 1858 & 1935

11

• Other strands in the National Movement
• The Revolutionaries: Bengal, U.P. the Madras Presidency, the Punjab, Maharashtra, Outside India
• The Communist Party of India, other left parties
• The Left within the Congress: Jawaharlal Nehru, S. C. Bose, the Congress Socialist Party

12

• Politics of Separatism
• The Muslim League
• The Hindu Mahasabha
• Communalism and the politics of partition
• Transfer of Power
• Independence

13

• Consolidation as a Nation
• Nehru's Foreign Policy
• India and her neighbours (1947-1964)
• The linguistic reorganization of States (1935-1947)
• Regionalism and regional inequality
• Princes in electoral politics
• Integration of Princely States
• The Question of National Language

14

• Caste and Ethnicity after 1947
• Backward Castes & Tribes in post-colonial electoral politics
• Dalit movements

15

• Economic Development & political change
• Land reforms
• the politics of planning & rural reconstruction
• Ecology & environmental policy in post-colonial India
• Progress of Science

16

Enlightenment & Modern ideas

• Major Ideas of Enlightenment: Kant, Rousseau
• Rise of socialist ideas (up to Marx); spread of Marxian Socialism
• Spread of Enlightenment in the colonies

17

Origins of Modern Politics

• European States System
• American Revolution & the Constitution
• French Revolution & Aftermath, 1789-1815.
• British Democratic Politics (1815-1850): Parliamentary Reformers, Chartists, Free Traders
• American Civil War with reference to Abraham Lincoln & the abolition of slavery

18

Industrialization

• English Industrial Revolution: Causes & Impact on Society
• Industrialization in other countries: USA, Germany, Russia, Japan
• Industrialization & Globalization

19

Nation‐State System

• The disintegration of Empires in the face of the emergence of nationalities across the World
• Rise of Nationalism in the Nineteenth Century
• Nationalism: State-building in Germany & Italy

20

Imperialism and Colonialism

• South and South-East Asia
• Latin America and South Africa
• Australia
• Imperialism and free trade: Rise of neo-imperialism

21

Revolution and Counter‐Revolution

• Nineteenth Century European revolutions
• The Russian Revolution of 1917-1921
• The Chinese Revolution of 1949
• Fascist Counter-Revolution, Italy & Germany

22

World Wars

• 1st & 2nd World Wars as Total Wars: Societal implications
• World War I: Causes & Consequences
• World War II: Causes & Consequences

23

The World after World War II

• The emergence of 3^rd World and non-alignment
• The emergence of 2 power blocs
• UNO and the global disputes

24

Liberation from Colonial Rule

• Latin America-Bolivar
• Arab World-Egypt
• South-East Asia-Vietnam
• Africa-Apartheid to Democracy

25

Decolonization and Underdevelopment

• Factors constraining Development
• Africa
• Latin America

26

Unification of Europe

• Consolidation and Expansion of the European Community
• Post War Foundations
• European Union
• NATO and European Community

27

The disintegration of the Soviet Union & the Rise of the Unipolar World

• Factors leading to the collapse of Soviet Communism and the Soviet Union, 1985-1991
• End of the Cold War and U.S. Ascendancy in the World as the lone superpower

MPSC इतिहास पेपर 1 (विषय कोड 1031)

1

स्रोत

• पुरातत्व स्रोत:
• अन्वेषण, उत्खनन, एपिग्राफी, अंकशास्त्र, स्मारके
• साहित्य स्रोत
• स्वदेशी: प्राथमिक आणि माध्यमिक
• कविता, वैज्ञानिक साहित्य, साहित्य, प्रादेशिक भाषांमधील साहित्य, धार्मिक साहित्य
• परदेशी खाते: ग्रीक, चीनी आणि अरब लेखक

2

पूर्व-इतिहास आणि आद्य-इतिहास

• भौगोलिक घटक; शिकार आणि गोळा करणे (पॅलिओलिथिक आणि मेसोलिथिक)
• शेतीची सुरुवात (नियोलिथिक आणि चाल्कोलिथिक)

3

सिंधू संस्कृती

• उत्पत्ती, तारीख, व्याप्ती, वैशिष्ट्ये-घसरण, अस्तित्व आणि महत्त्व, कला आणि वास्तुकला.

4

मेगालिथिक संस्कृती

• सिंधूच्या बाहेर खेडूत आणि शेती संस्कृतीचे वितरण, सामुदायिक जीवनाचा विकास,
• वसाहती, शेतीचा विकास, हस्तकला, ​​मातीची भांडी आणि लोखंडी उद्योग

5

आर्य आणि वैदिक कालखंड

• भारतातील आर्यांचा विस्तार
• वैदिक कालखंड: धार्मिक आणि तात्विक साहित्य
• ऋग्वेदिक काळापासून नंतरच्या वैदिक कालखंडात परिवर्तन
• राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक जीवन
• वैदिक युगाचे महत्त्व
• राजेशाही आणि वर्ण व्यवस्थेची उत्क्रांती.

6

महाजनपदाचा कालावधी

• राज्यांची निर्मिती (महाजनपद): प्रजासत्ताक आणि राजेशाही
• शहरी केंद्रांचा उदय
• व्यापार मार्ग
• आर्थिक वाढ
• नाण्यांचा परिचय
• जैन आणि बौद्ध धर्माचा प्रसार
• मगध आणि नंदांचा उदय
• इराणी आणि मेसेडोनियन आक्रमणे आणि त्यांचे परिणाम.

7

मौर्य साम्राज्य

• मौर्य साम्राज्याचा पाया, चंद्रगुप्त, कौटिल्य आणि अर्थशास्त्र
• अशोक
• धर्माची संकल्पना
• आज्ञापत्रे
• राज्यव्यवस्था, प्रशासन, अर्थव्यवस्था
• कला, वास्तुकला आणि शिल्पकला
• बाह्य संपर्क
• धर्म
• धर्माचा प्रसार
• साहित्य
• साम्राज्याचे विघटन
• शुंग आणि कण्व

8

मौर्योत्तर कालखंड (इंडो-ग्रीक, शक, कुशाण, पश्चिम क्षत्रप)

• बाह्य जगाशी संपर्क
• शहरी केंद्रांची वाढ, अर्थव्यवस्था, नाणी, धर्मांचा विकास, महायान, सामाजिक परिस्थिती, कला, वास्तुकला, संस्कृती, साहित्य आणि विज्ञान

9

पूर्व भारत, डेक्कन आणि दक्षिण भारतातील प्रारंभिक राज्य आणि समाज

• खारावेल, सातवाहन, संगम युगातील तमिळ राज्ये; प्रशासन, अर्थव्यवस्था, जमीन अनुदान, नाणी, व्यापार संघ आणि शहरी केंद्रे
• बौद्ध केंद्रे
• संगम साहित्य आणि संस्कृती
• कला आणि वास्तुकला.

10

गुप्त, वाकाटक आणि वर्धन

• राज्य आणि प्रशासन, आर्थिक परिस्थिती, गुप्तांची नाणी, जमीन अनुदान, शहरी केंद्रांचा ऱ्हास, भारतीय सरंजामशाही, जातिव्यवस्था, स्त्रियांची स्थिती, शिक्षण आणि शैक्षणिक संस्था
• नालंदा, विक्रमशिला आणि वल्लभी, साहित्य, वैज्ञानिक साहित्य, कला आणि वास्तुकला.

11

गुप्त युगातील प्रादेशिक राज्ये

• बदामीचे कदंब, पल्लव, चालुक्
• राज्य आणि प्रशासन, व्यापार संघ, साहित्य
• वैष्णव आणि शैव धर्मांची वाढ.
• तमिळ भकित चळवळ, शंकराचार्य
• वेदांत
• मंदिर आणि मंदिर वास्तुकला संस्था
• पाल, सेना, राष्ट्रकूट, परमरस, राज्य आणि प्रशासन
• सांस्कृतिक पैलू. अरबांनी सिंधवर विजय मिळवला
• अल्बेरुनी, कल्याणाप्रमाणे चालुकी, चोल, होयसळ, पांड्य
• राजकारण आणि प्रशासन
• स्थानिक सरकार
• कला आणि वास्तुकला, धार्मिक पंथ, मंदिर आणि मठ संस्था, अग्रहार, शिक्षण आणि साहित्य, अर्थव्यवस्था आणि समाज यांचा विकास.

12

प्रारंभिक भारतीय सांस्कृतिक इतिहासातील थीम:

• भाषा आणि ग्रंथ, कला आणि आर्किटेक्चरच्या उत्क्रांतीचे प्रमुख टप्पे, प्रमुख तत्त्वज्ञानी विचारवंत आणि शाळा, विज्ञान आणि गणितातील कल्पना

13

प्रारंभिक मध्ययुगीन भारत, 750-1200:

• राज्यव्यवस्था: उत्तर भारत आणि द्वीपकल्पातील प्रमुख राजकीय घडामोडी, मूळ आणि राजपूतांचा उदय
• चोल: प्रशासन, ग्राम अर्थव्यवस्था आणि समाज "भारतीय सरंजामशाही"
• कृषी अर्थव्यवस्था आणि शहरी वसाहती
• व्यापार आणि वाणिज्य
• समाज: ब्राह्मणाची स्थिती आणि नवीन सामाजिक व्यवस्थ
• महिलांची स्थिती.
• भारतीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

14

भारतातील सांस्कृतिक परंपरा, 750-1200:

• तत्त्वज्ञान: स्कंकराचार्य आणि वेदांत, रामानुज आणि विशिष्टाद्वैत, मध्व आणि ब्रह्म-मीमांसा
• धर्म: धर्माचे स्वरूप आणि वैशिष्ट्ये, तमिळ भक्ती पंथ, भक्तीची वाढ, इस्लाम आणि त्याचे भारतात आगमन, सूफीवाद
• साहित्य: संस्कृतमधील साहित्य, तमिळ साहित्याची वाढ, नव्याने साहित्य
• विकसनशील भाषा, कल्हानची राजतरंगिणी, अल्बेरुनीचा भारत
• कला आणि वास्तुकला: मंदिर वास्तुकला, शिल्पकला, चित्रकला.

15

तेरावे शतक

• दिल्ली सल्तनतची स्थापना: घुरियन आक्रमणे - घुरियनच्या यशामागील घटक.
• आर्थिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक परिणाम
• दिल्ली सल्तनत आणि सुरुवातीच्या तुर्की सुलतानांचा पाया
• एकत्रीकरण: इल्तुतमिश आणि बलबन यांचे शासन

16

चौदावे शतक

• "खलजी क्रांती" -
• अलाउद्दीन खल्जी: विजय आणि प्रादेशिक विस्तार, कृषी आणि आर्थिक उपाय
• मुहम्मद तुघलक: प्रमुख प्रकल्प, कृषी उपाय, मुहम्मद तुघलकची नोकरशाही
• फिरोझ तुग्लुक: कृषी उपाय, सिव्हिल इंजिनीअरिंग आणि सार्वजनिक कार्यातील यश, सल्तनतचा ऱ्हास, परकीय संपर्क आणि इब्न बतुताचे खाते.

17

तेराव्या आणि चौदाव्या शतकातील समाज, संस्कृती आणि अर्थव्यवस्था

• समाज: ग्रामीण समाज, शासक वर्ग, शहरवासी, महिला, धार्मिक यांची रचना
• सल्तनत अंतर्गत वर्ग, जात आणि गुलामगिरी, भक्ती चळवळ, सुफी चळवळ
• संस्कृती: पर्शियन साहित्य, उत्तर भारतातील प्रादेशिक भाषांमधील साहित्य, दक्षिण भारतातील भाषांमधील साक्षरता, सल्तनत वास्तुकला आणि नवीन संरचनात्मक रूपे, चित्रकला, संमिश्र संस्कृतीची उत्क्रांती
• अर्थव्यवस्था: कृषी उत्पादन, व्यापार आणि वाणिज्य.

18

पंधराव्या आणि सोळाव्या शतकाच्या सुरुवातीस-राजकीय विकास आणि अर्थव्यवस्था

• प्रांतीय राजवंशांचा उदय: बंगाल, काश्मीर (जैनुल आबेदिन), गुजरात
• माळवा, बहमनी
• विजयनगर साम्राज्य
• लोधीस
• मुघल साम्राज्य, पहिला टप्पा: बाबर, हुमायून
• सूर साम्राज्य: शेरशाहचा कारभार.
• पोर्तुगीज वसाहती उपक्रम, भक्ती आणि सुफी चळवळी.

19

पंधराव्या आणि सोळाव्या शतकाच्या सुरुवातीस - समाज आणि संस्कृती

• प्रादेशिक संस्कृती वैशिष्ट्ये
• साहित्यिक परंपरा
• प्रांतीय वास्तुशास्त्र
• विजयनगर साम्राज्यातील समाज, संस्कृती, साहित्य आणि कला

20

अकबर

• विजय आणि साम्राज्याचे एकत्रीकरण
• जहागीर आणि मनसब व्यवस्थांची स्थापना
• राजपूत धोरण
• धार्मिक आणि सामाजिक दृष्टिकोनाची उत्क्रांती. सुल्ह-इ-कुल आणि धार्मिक धोरणाचा सिद्धांत
• कला आणि तंत्रज्ञानाला न्यायालयाचे संरक्षण

21

सतराव्या शतकातील मुघल साम्राज्य

• जहांगीर, शाहजहान आणि औरंगजेब यांची प्रमुख प्रशासकीय धोरणे
• साम्राज्य आणि जमीनदार
• जहांगीर, शाहजहान आणि औरंगजेब यांची धार्मिक धोरणे
• मुघल राज्याचे स्वरूप
• सतराव्या शतकाच्या उत्तरार्धात आलेले संकट आणि विद्रोह
• अहोम राज्य
• शिवाजी आणि सुरुवातीचे मराठा राज्य

22

16व्या आणि 17व्या शतकात अर्थव्यवस्था आणि समाज

• लोकसंख्या कृषी आणि हस्तकला उत्पादन
• शहरे, डच, इंग्रजी आणि फ्रेंच कंपन्यांद्वारे युरोपसह व्यापार: एक व्यापार क्रांती
• भारतीय व्यापारी वर्ग
• बँकिंग, विमा आणि क्रेडिट प्रणाली
• शेतकऱ्यांच्या परिस्थिती, स्त्रियांची स्थिती
• शीख समुदाय आणि खालसा पंथ यांची उत्क्रांती.

23

मुघल साम्राज्यातील संस्कृती

• पर्शियन इतिहास आणि इतर साहित्य
• हिंदी आणि धार्मिक साहित्य.
• मुघल वास्तुकला.
• मुघल चित्रकला.
• प्रांतीय वास्तुकला आणि चित्रकला.
• शास्त्रीय संगीत.
• विज्ञान आणि तंत्रज्ञान.

24

अठरावे शतक

• मुघल साम्राज्याच्या ऱ्हासाचे घटक
• प्रादेशिक संस्थानः निजामाचे दख्खन, बंगाल, अवध
• पेशव्यांच्या अधिपत्याखाली मराठ्यांची सत्ता
• मराठा आथिर्क आणि आर्थिक व्यवस्था
• अफगाण सत्तेचा उदय पानिपतची लढाई, १७६१
• ब्रिटिशांच्या विजयाच्या पूर्वसंध्येला राजकीय, सांस्कृतिक आणि आर्थिक राज्य

MPSC इतिहास पेपर 2 (विषय कोड 1032)

1

भारतात युरोपीयन प्रवेश

• सुरुवातीच्या युरोपीय वसाहती
• पोर्तुगीज आणि डच
• इंग्रज आणि फ्रेंच ईस्ट इंडिया कंपन्या
• वर्चस्वासाठी त्यांचा संघर्ष
• कर्नाटक युद्धे
• बंगाल-इंग्रज आणि बंगालचे नवाब यांच्यातील संघर्ष; सिराज आणि इंग्रज
• प्लासीची लढाई
• प्लासीचे महत्त्व

2

ब्रिटीशांचा भारतातील विस्तार

• बंगाल-मीर जाफर आणि मीर कासीम
• बक्सरची लढाई
• म्हैसूर
• मराठे
• तीन अँग्लो-मराठा युद्धे
• पंजाब

3

ब्रिटिश राजवटीची सुरुवातीची रचना

• प्रारंभिक प्रशासकीय संरचना
• diarchy पासून थेट नियंत्रण करण्यासाठी
• नियामक कायदा (1773)
• द पिट्स इंडिया ऍक्ट (1784)
• चार्टर कायदा (1833)
• मुक्त व्यापाराचा आवाज आणि ब्रिटीश वसाहतवादी राजवटीचे बदलते स्वरूप
• इंग्रजी उपयुक्ततावादी आणि भारत

4

ब्रिटिश राजवटीचा आर्थिक परिणाम

• ब्रिटिश भारतातील जमीन महसूल वसाहती
• कायमधारा
• रयतवारी 
• महालवारी
• बंदोबस्त
• महसूल व्यवस्थेचा आर्थिक परिणाम
• शेतीचे व्यापारीकरण
• भूमिहीन शेतमजुरांचा उदय
• ग्रामीण समाजाची गरीबी
• पारंपारिक व्यापार आणि वाणिज्य अव्यवस्था
• गैर-औद्योगीकरण
• पारंपारिक हस्तकलेची घट
• संपत्तीचा निचरा
• भारताचे आर्थिक परिवर्तन
• टेलीग्राफ आणि पोस्टल सेवांसह रेल्वेमार्ग आणि संप्रेषण नेटवर्क
• ग्रामीण आतील भागात दुष्काळ आणि गरिबी
• युरोपियन व्यवसाय उपक्रम आणि त्याच्या मर्यादा

5

सामाजिक आणि सांस्कृतिक विकास

• स्वदेशी शिक्षणाची अवस्था, त्याची अव्यवस्था
• प्राच्यविद्यावादी-अंग्रजवादी वाद, परिचय
• भारतातील पाश्चात्य शिक्षण
• प्रेस, साहित्य आणि जनमताचा उदय
• आधुनिक स्थानिक साहित्याचा उदय
• विज्ञानाची प्रगती
• भारतातील ख्रिश्चन मिशनरी उपक्रम

6

बंगाल आणि इतर भागात सामाजिक आणि धार्मिक सुधारणा चळवळी

• राम मोहन रॉय, ब्राह्मो चळवळ
• देवेंद्रनाथ टागोर
• ईश्वरचंद्र विद्यासागर
• द यंग बंगाल मूव्हमेंट
• दयानदा सरस्वती
• सतीप्रतीसह भारतातील सामाजिक सुधारणा चळवळी
• विधवा पुनर्विवाह, बालविवाह इ.
• आधुनिकतेच्या वाढीसाठी भारतीय पुनर्जागरणाचे योगदान
• भारत
• इस्लामिक पुनरुज्जीवन-फेराझी आणि वहाबी चळवळी.

7

ब्रिटीश राजवटीला भारताचा प्रतिसाद

• रंगपूर धिंग (१७८३)
• कोल बंड (१८३२)
• मलबारमधील मोपला बंड (१८४१-१९२०)
• सांताल हुल (१८५५)
• इंडिगो बंड (१८५९-६०) यासह १८व्या आणि १९व्या शतकातील शेतकरी चळवळी आणि आदिवासी उठाव )
• डेक्कन उठाव (1875) आणि मुंडा उलगुलन (1899-1900)
• 1857 चे महान बंड - मूळ, स्वरूप, अपयशाची कारणे, परिणाम
• 1857 नंतरच्या काळात शेतकरी उठावांच्या स्वभावातील बदल
• 1920 आणि 1930 च्या शेतकरी चळवळी

8

• भारतीय राष्ट्रवादाच्या जन्मास कारणीभूत घटक
• असोसिएशनचे राजकारण
• भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचा पाया
• काँग्रेसच्या जन्माशी संबंधित सेफ्टी-व्हॉल्व्ह प्रबंध; सुरुवातीच्या काँग्रेसचे कार्यक्रम आणि उद्दिष्टे
• काँग्रेसच्या सुरुवातीच्या नेतृत्वाची सामाजिक रचना
• मवाळ व जहाल
• बंगालची फाळणी (1905)
• बंगालमधील स्वदेशी चळवळ
• स्वदेशी चळवळीचे आर्थिक आणि राजकीय पैलू
• भारतात क्रांतिकारी सुरुवात

9

• गांधींचा उदय
• गांधीवादी राष्ट्रवादाचे चरित्र
• गांधींचे लोकप्रिय आवाहन
• रौलेट सत्याग्रह
• खिलाफत चळवळ
• असहकार आंदोलन
• असहकार आंदोलनाच्या समाप्तीपासून सविनय कायदेभंगाच्या चळवळीच्या सुरुवातीपर्यंतचे राष्ट्रीय राजकारण
• सविनय कायदेभंग चळवळीचे दोन टप्पे
• सायमन कमिशन
• नेहरू अहवाल
• गोलमेज परिषद
• राष्ट्रवाद आणि शेतकरी चळवळी
• राष्ट्रवाद आणि कामगार-वर्गीय चळवळी
• भारतीय राजकारणातील महिला आणि भारतीय तरुण आणि विद्यार्थी (1885 1947);
• 1937 ची निवडणूक आणि मंत्रालयांची निर्मिती
• क्रिप्स मिशन
• भारत छोडो आंदोलन
• वेव्हेल योजना
• कॅबिनेट मिशन

10

• 1858 ते 1935 दरम्यान वसाहती भारतातील घटनात्मक घडामोडी

11

• राष्ट्रीय चळवळीतील इतर स्ट्रँड
• क्रांतिकारक: बंगाल, पंजाब, महाराष्ट्र, यू.पी. मद्रास प्रेसिडेन्सी, भारताबाहेर
• काँग्रेसमधील डावे: जवाहरलाल नेहरू, सुभाषचंद्र बोस, काँग्रेस समाजवादी पक्ष
• भारतीय कम्युनिस्ट पक्ष, इतर डावे पक्ष

12

• अलिप्ततावादाचे राजकारण
• मुस्लिम लीग
• हिंदू महासभा
• जातीयवाद आणि फाळणीचे राजकारण
• सत्तेचे हस्तांतरण
• स्वातंत्र्य

13

• एक राष्ट्र म्हणून एकत्रीकरण
• नेहरूंचे परराष्ट्र धोरण
• भारत आणि तिचे शेजारी (1947-1964)
• राज्यांची भाषिक पुनर्रचना (1935-1947)
• प्रादेशिकता आणि प्रादेशिक असमानता
• संस्थानांचे एकत्रीकरण
• निवडणुकीच्या राजकारणात राजपुत्र
• राष्ट्रभाषेचा प्रश्न

14

• 1947 नंतर जात आणि वांशिकता
• वसाहतोत्तर निवडणुकीच्या राजकारणात मागासलेल्या जाती आणि जमाती
• दलित चळवळी

15

• आर्थिक विकास आणि राजकीय बदल
• जमीन सुधारणा
• नियोजन आणि ग्रामीण पुनर्रचनेचे राजकारण
• वसाहतोत्तर भारतातील पर्यावरण आणि पर्यावरण धोरण
• विज्ञानाची प्रगती

16

प्रबोधन आणि आधुनिक कल्पना

• प्रबोधनाच्या प्रमुख कल्पना: कांत, रुसो
• वसाहतींमध्ये प्रबोधनाचा प्रसार
• समाजवादी विचारांचा उदय (मार्क्स पर्यंत); मार्क्सवादी समाजवादाचा प्रसार

17

आधुनिक राजकारणाची उत्पत्ती

• युरोपियन राज्य प्रणाली
• अमेरिकन क्रांती आणि संविधान
• फ्रेंच क्रांती आणि आफ्टरमाथ, १७८९-१८१५
• अब्राहम लिंकन आणि गुलामगिरीचे उच्चाटन यांच्या संदर्भात अमेरिकन गृहयुद्ध
• ब्रिटिश लोकशाही राजकारण, 1815-1850: संसदीय सुधारक, मुक्त व्यापारी, चार्टिस्ट

18

औद्योगिकीकरण

• इंग्रजी औद्योगिक क्रांती: समाजावर कारणे आणि प्रभाव
• इतर देशांमध्ये औद्योगिकीकरण: यूएसए, जर्मनी, रशिया, जपान
• औद्योगिकीकरण आणि जागतिकीकरण

19

राष्ट्र-राज्य व्यवस्था

• 19व्या शतकात राष्ट्रवादाचा उदय
• राष्ट्रवाद: जर्मनी आणि इटलीमध्ये राज्य-निर्मा
• जगभरातील राष्ट्रीयत्वांच्या उदयाच्या पार्श्वभूमीवर साम्राज्यांचे विघटन.

20

साम्राज्यवाद आणि वसाहतवाद

• दक्षिण आणि दक्षिण-पूर्व आशिया.
• लॅटिन अमेरिका आणि दक्षिण आफ्रिका
• ऑस्ट्रेलिया
• साम्राज्यवाद आणि मुक्त व्यापार: नव-साम्राज्यवादाचा उदय

21

क्रांती आणि प्रतिक्रांती

• १९व्या शतकातील युरोपीय क्रांती
• 1917-1921 ची रशियन क्रांती
• फॅसिस्ट प्रतिक्रांती, इटली आणि जर्मनी
• 1949 ची चिनी क्रांती

22

जागतिक युद्धे

• 1ले आणि 2रे महायुद्ध एकूण युद्धे म्हणून: सामाजिक परिणाम
• पहिले महायुद्ध: कारणे आणि परिणाम
• दुसरे महायुद्ध: कारणे आणि परिणाम

23

दुसऱ्या महायुद्धानंतरचे जग

• दोन पॉवर ब्लॉक्सचा उदय
• थर्ड वर्ल्ड आणि अलाइनमेंटचा उदय
• युनो आणि जागतिक वाद

24

वसाहतवादी राजवटीपासून मुक्ती

• लॅटिन अमेरिका-बोलिव्हर
• अरब जग-इजिप्त
• आफ्रिका-वर्णभेद ते लोकशाही
• दक्षिण-पूर्व आशिया-व्हिएतनाम

25

उपनिवेशीकरण आणि अविकसित

• विकासास अडथळा आणणारे घटक
• लॅटिन अमेरिका
• आफ्रिका

26

युरोपचे एकीकरण

• युद्धोत्तर पाया
• नाटो आणि युरोपियन समुदाय
• युरोपियन समुदायाचे एकत्रीकरण आणि विस्तार
• युरोपियन युनियन

27

सोव्हिएत युनियनचे विघटन आणि एकध्रुवीय जगाचा उदय

• सोव्हिएत कम्युनिझम आणि सोव्हिएत युनियन, 1985-1991 च्या पतनास कारणीभूत घटक
• पूर्व युरोपमधील राजकीय बदल 1989-2001
• शीतयुद्धाची समाप्ती आणि जगातील एकमेव महासत्ता म्हणून यूएसचे उदय

MPSC History Paper 1 Booklist

MPSC History Paper 2 Booklist

NCERT (Class IX to XII)

Mastering Modern World History by Norman Lowe

India's Ancient Past by R. S. Sharma.

History of Modern India by Bipin Chandra.

NIOS/IGNOU Notes

India after Independence by Bipin Chandra

Indian Art and Culture by Nitin Singhania

India's Struggle for Independence by Bipin Chandra.

History of Medieval India: From 647 A.D. to the Mughal Conquest by Satish Chandra

ग्रोव्हर आणि ग्रोव्हर हे पुस्तक मराठीत उपलब्ध आहे

बिपिन चंद्र यांची इतिहासाची पुस्तके मराठीत उपलब्ध आहेत (के'सागर प्रकाशन)

मूलभूत संकल्पनांसाठी तुम्ही महाराष्ट्र राज्य मंडळाची पुस्तके देखील वाचू शकता