भारतातील व्याघ्र प्रकल्प, राज्यनिहाय यादी, List of Tiger Reserves of India, Map, PDF

By Ganesh Mankar|Updated : February 11th, 2022

जगातील 80% वाघ भारतात आहेत. 2006 मध्ये सुमारे 1,400 वाघ होते जे 2018 मध्ये 3,000 पर्यंत वाढले. चौथ्या अखिल भारतीय व्याघ्र अंदाजानुसार (AITE), भारतात 2967 वाघ आहेत. आजच्या लेखात आपण भारतातील व्याघ्र प्रकल्पांची यादी बघणार आहोत. 

भारतातील व्याघ्र प्रकल्प

  • भारतात जगातील 80 टक्के वाघांचे वास्तव्य आहे. 2006 मध्ये 1,411 वाघ होते जे 2010 मध्ये 1,706, 2014 मध्ये 2,226 आणि 2018 मध्ये 2,967 झाले. 
  • वन्यजीव संरक्षण कायदा 1972 च्या कलम 38 व्ही (1) [38V (1)] अन्वये "राज्य सरकार व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या शिफारशीनुसार एखाद्या क्षेत्राला व्याघ्र प्रकल्प म्हणून अधिसूचित करेल". त्यामुळे राज्याला शिफारस स्वीकारणे बंधनकारक ठरते. हा घटक MPSC राज्यसेवाMPSC संयुक्त MPSC CDPOMPSC गट क आणि इत्यादी परीक्षांसाठी उपयुक्त आहे. 
  • राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाची शिफारस आणि राष्ट्रीय वन्यजीव मंडळाची मान्यता वगळता व्याघ्रप्रकल्पाच्या हद्दीत कोणताही बदल केला जाणार नाही.
  • राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाची मान्यता आणि राष्ट्रीय वन्यजीव मंडळाची मान्यता वगळता सार्वजनिक हित वगळता कोणत्याही राज्य सरकारने व्याघ्रप्रकल्पाची अधिसूचना रद्द करू नये.
  • अलीकडेच, राष्ट्रीय व्याघ्र संरक्षण प्राधिकरणाने (एनटीसीए) गुरु घासीदास राष्ट्रीय उद्यान आणि तामोर पिंगला वन्यजीव अभयारण्याचा एकत्रित भाग म्हणून छत्तीसगढमध्ये असलेल्या भारताच्या नवीन व्याघ्र प्रकल्पाला मान्यता दिली. भारतातील हा 53 वा व्याघ्र प्रकल्प आणि छत्तीसगडमधील चौथा व्याघ्र प्रकल्प असेल.

byjusexamprep

Download BYJU'S Exam Prep App and prepare General Knowledge for Maharashtra State exams.

व्याघ्र प्रकल्प नकाशा (Tiger Reserves Map)

भारतातील व्याघ्र प्रकल्पांची ठिकाणे दाखवणारा नकाशा:

byjusexamprep

Source: ntca

भारतातील व्याघ्र प्रकल्पांची यादी (List of Tiger Reserves in India)

भारतातील व्याघ्र प्रकल्पांची अद्ययावत यादी खालीलप्रमाणे:

अनु. क्र.

व्याघ्र प्रकल्प (निर्मितीचे वर्ष)

राज्य

वाघांची लोकसंख्या, 2018

एकूण क्षेत्रफळ (चौ.कि.मी. मध्ये)

1

बांदीपूर (1973-74)

कर्नाटक

120

1456.3

2

कॉर्बेट (1973–74)

उत्तराखंड

215

1288.31

3

कान्हा (1973–74)

मध्य प्रदेश

80

2051.79

4

मानस (1973–74)

आसाम

11

3150.92

5

मेळघाट (1973–74)

महाराष्ट्र

25

2768.52

6

पलामाऊ (1973-74)

झारखंड

3

1129.93

7

रणथंबोर (1973-74)

राजस्थान

37

1411.29

8

सिमिलीपाल (1973-74)

ओडिशा

3

2750

9

सुंदरबन (1973–74)

पश्चिम बंगाल

68

2584.89

10

पेरियार (1978–79)

केरळ

20

925

11

सारिस्का (1978-79)

राजस्थान

9

1213.34

12

बक्सा (1982-83)

पश्चिम बंगाल

2

757.9

13

इंद्रावती (1982–83)

छत्तीसगड

12

2799.07

14

नामदफा (1982-83)

अरुणाचल प्रदेश

11

2052.82

15

दुधवा (1987–88)

उत्तर प्रदेश

58

2201.77

16

कालाकड-मुंदनथुराई (१९८८-८९)

तामिळनाडू

10

1601.54

17

वाल्मिकी (1989-90)

बिहार

40

899.38

18

पेंच (1992–93)

मध्य प्रदेश

43 (contiguous with Maharashtra)

1179.63

19

ताडोबा-अंधारी (1993-94)

महाराष्ट्र

115

1727.59

20

बांधवगढ (1993-94)

मध्य प्रदेश

63

1598.1

21

पन्ना (1994–95)

मध्य प्रदेश

17

1578.55

22

डंपा (1994-95)

मिझोराम

0

988

23

भद्रा (1998-99)

कर्नाटक

22

1064.29

24

पेंच (1998–99)

महाराष्ट्र

35 (contiguous with Madhya Pradesh)

741.22

25

पक्के (1999-2000)

अरुणाचल प्रदेश

7

1198.45

26

नामेरी (1999-2000)

आसाम

5

344

27

सातपुडा (1999-2000)

मध्य प्रदेश

26

2133.3

28

अनामलाई (2008-09)

तामिळनाडू

13

1479.87

29

सीतानदी (2008-09)

छत्तीसगड

4

1842.54

30

सातकोसिया (2008-09)

ओडिशा

3

963.87

31

काझीरंगा (2008-09)

आसाम

103

1173.58

32

आचानकमार (2008-09)

छत्तीसगड

11

914.01

33

दांडेली-अंशी व्याघ्र प्रकल्प (काली) (2008-09)

कर्नाटक

5

1097.51

34

संजय (2008-09)

मध्य प्रदेश

8

1674.5

35

मुदुमलाई (2007)

तामिळनाडू

103

688.59

36

नागरहोल (2008-09)

कर्नाटक

101

1205.76

37

पारंबीकुलम (2008-09)

केरळ

19

643.66

38

सह्याद्री (2009-10)

महाराष्ट्र

7

1165.57

39

बिलिगिरी रंगनाथाचे मंदिर (२०१०-११)

कर्नाटक

68

574.82

40

कवल (2012-13)

तेलंगणा

-

2019.12

41

सत्यमंगलम (2013-14)

तामिळनाडू

72

1408.4

42

मुकंद्र हिल्स (2013-14)

राजस्थान

-

759.99

43

नवेगाव (2013–14)

महाराष्ट्र

7

653.67

44

नागार्जुनसागर-श्रीशैलम (1982-83)

आंध्र प्रदेश

74

3296.31

45

अमराबाद (2014)

तेलंगणा

-

2611.39

46

पीलीभीत (2014)

उत्तर प्रदेश

65

730.24

47

Bor (2014)

महाराष्ट्र

5

138.12

48

राजी (2015)

उत्तराखंड

-

1075.17

49

ओरंग (2016)

आसाम

-

492.46

50

कमलांग (2016)

अरुणाचल प्रदेश

-

783

51

श्रीविल्लिपुथुर - मेगामलाई (2021)

तामिळनाडू

14

1016.57

52

रामगड विषधारी (2021)

राजस्थान

35

252

53

गुरु घसीदास राष्ट्रीय उद्यान आणि तमोर पिंगला वन्यजीव अभयारण्य (2021)

छत्तीसगड

-

466.67

byjusexamprep

या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करा:

भारतातील व्याघ्र प्रकल्प, Download PDF मराठीमध्ये

Important Subject Links

Light Study Notes

संविधानाची ऐतिहासिक उत्क्रांती

Soil in Maharashtra

भारताची किनारपट्टी 

महाराष्ट्रातील प्रशासकीय एकके-

महाराष्ट्राचा भूगोल 

Geography of Maharashtra Study Notes 

भारतीय राज्यघटनेची निर्मिती

More From Us:

Maharashtra Static GK 

MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English

Important Government Schemes For MPSC 

NCERT Books for MPSC State Exam 2022

Maharashtra State Board Books PDF

MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]

Download BYJU'S Exam Prep App

byjusexamprep Daily, Monthly, Yearly Current Affairs Digest, Daily Editorial Analysis, Free PDF's & more, Join our Telegram Group Join Now

Comments

write a comment

FAQs

  • वाइल्डलाइफ इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडियाच्या डेटावर आधारित, भारतात 53 व्याघ्र प्रकल्प आहेत (Feb 2022 पर्यंत). देशातील वाघांच्या लुप्त होत चाललेल्या प्रजातींना वाचवण्यासाठी भारत सरकारने 1973 मध्ये प्रोजेक्ट टायगर सुरू केला.

  • भारतातील व्याघ्र प्रकल्पाच्या नकाशानुसार, मध्य प्रदेशात सर्वाधिक व्याघ्र प्रकल्प आहेत. राज्यात सहा व्याघ्र प्रकल्प आहेत.

    1. कान्हा व्याघ्र प्रकल्प
    2. पेंच व्याघ्र प्रकल्प
    3. बांधवगड व्याघ्र प्रकल्प
    4. पन्ना व्याघ्र प्रकल्प
    5. सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
    6. संजय-दुबरी व्याघ्र प्रकल्प
  • भारतातील अनेक व्याघ्र प्रकल्पांना जगाशी जोडल्यामुळे नागपूरला “भारताची व्याघ्र राजधानी” असेही म्हटले जाते.

Follow us for latest updates