दैनिक चालू घडामोडी 22.09.2022

महत्त्वाच्या बातम्या: आंतरराष्ट्रीय

चीनला मागे टाकत भारत श्रीलंकेचा सर्वात मोठा द्विपक्षीय कर्जदार म्हणून उदयास आला आहे

बातम्यांमध्ये का:

• श्रीलंके साठी भारत हा सर्वात मोठा द्विपक्षीय कर्जदार (largest bilateral lender) बनला आहे.

मुख्य मुद्दे:

• 2022 च्या चार महिन्यांत भारताने श्रीलंकेला एकूण US$ 968 दशलक्ष कर्ज दिले आहे.
• याआधी, 2017-2021 या पाच वर्षांत चीन श्रीलंकेला सर्वात मोठा द्विपक्षीय कर्ज देणारा देश होता.
• 2021 मध्ये आशियाई विकास बँकेने (ADB) श्रीलंकेला एकूण 610 दशलक्ष डॉलर्सचे कर्ज दिले होते. 
• यापूर्वी भारताने श्रीलंकेला 4 अब्ज डॉलरचे अन्न आणि आर्थिक मदतही दिली होती.
• श्रीलंका 2022 च्या सुरुवातीपासून आर्थिक संकटाशी झुंज देत आहे आणि तेथील सरकारच्या चुकांमुळे परिस्थिती आणखी बिकट झाली आहे.
• श्रीलंकेत निर्माण झालेल्या आर्थिक संकटाचा फटका देशातील लोकांना मोठ्या प्रमाणात बसला आहे.
• भारत आणि श्रीलंका हे SAARC आणि BIMSTEC चे सदस्य आहेत आणि भारताचा श्रीलंकेसोबतचा व्यापार देखील SAARC देशांमध्ये सर्वात जास्त आहे.

स्रोत: द हिंदू

महत्त्वाच्या बातम्या : राज्य

बिहार सरकार शाळांमध्ये 'नो-बॅग डे' सुरू करणार

बातम्यांमध्ये का:

• विद्यार्थ्यांवरील ओझे कमी करण्यासाठी शाळांमध्ये "नो-बॅग डे" नियम आणि आठवड्यातून किमान एकदा अनिवार्य क्रीडा कालावधी (mandatory sports period) लागू करण्याची बिहार सरकारची योजना आहे.  

मुख्य मुद्दे:

• साप्ताहिक "नो-बॅग डे" रोजी कामावर आधारित प्रात्यक्षिक वर्ग असतील (work-based practical classes) आणि विद्यार्थी आठवड्यातून किमान एकदा जेवणाचा डबा घेऊन शाळेत येतील.
• या धोरणाचा उद्देश विद्यार्थ्यांना विविध क्रियाकलापांमध्ये समाविष्ट करणे आहे, ज्याचा त्यांच्या शिक्षणावर सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो.
• या उपक्रमाचा उद्देश विद्यार्थ्यांमध्ये सकारात्मक बदल घडवून आणण्याचा आहे, ज्यामुळे त्यांची शिकण्याची क्षमता देखील सुधारेल.
• हा उपक्रम राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 च्या अनुषंगाने आहे आणि सरकारी आणि खाजगी दोन्ही शाळांमध्ये लागू केला जाईल.
• राज्याच्या खेळाडूंना राष्ट्रीय स्तरावरील क्रीडा स्पर्धांमध्ये त्यांच्या स्थितीनुसार, क्रीडा किटची सुविधा मिळण्यासाठी आणि राष्ट्रीय क्रीडा संस्थेच्या अभ्यासक्रमांमध्ये उपचार आणि नावनोंदणीसाठी अनुदानही या योजनेद्वारे प्रदान केले जाईल.
• सन 2020-21 मध्ये 70 खेळाडूंना अनुदान म्हणून 21.02 लाख रुपये देण्यात आले आहेत.
• अर्निस गेम्सच्या जागतिक अजिंक्यपद (World Championship of Arnis Games) स्पर्धेत बिहारच्या खेळाडूंनी सहा पदके देखील जिंकली आहेत .

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

महत्त्वाच्या बातम्या: विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

जगातील पहिला क्लोन केलेला आर्क्टिक लांडगा

बातम्यांमध्ये का:

• चीनमधील शास्त्रज्ञांनी प्रथमच जंगली आर्क्टिक लांडग्याचे (wild arctic wolf) क्लोनिंग केले आहे.

मुख्य मुद्दे:

• बीजिंगस्थित जीन फर्मने लुप्त होत चाललेल्या प्रजातीला नष्ट होण्यापासून वाचवण्यासाठी आर्क्टिक लांडग्याचे क्लोनिंग करण्यात यश मिळवले आहे.
• नव्याने क्लोन केलेल्या लांडग्याला माया (MAYA) असे नाव देण्यात आले, ज्याचा अर्थ उत्तम आरोग्य आहे.
• The cloning process involves the creation of 137 new embryos from enucleated (the process of removing the nucleus from the cell) oocytes and somatic cells
• बीगलची (Beagle) सरोगेट मदर म्हणून निवड केली गेली, कारण ही कुत्रा प्रजाती प्राचीन लांडग्याबरोबर अनुवांशिक गुणधर्म (share genetic ancestry) सामायिक करते असे आढळले आहे.
• क्लोनिंग ही नैसर्गिक किंवा कृत्रिम माध्यमांद्वारे समान अनुवांशिक सामग्रीसह पेशी, ऊतक इत्यादींसह सजीवांच्या निर्मितीची प्रक्रिया आहे.
• कृत्रिमरीत्या क्लोन केलेला पहिला प्राणी म्हणजे डॉली नावाची मेंढी, 1996 मध्ये स्कॉटिश शास्त्रज्ञाने प्रौढ मेंढीच्या कासेच्या पेशी वापरून तयार केली.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

महत्वाच्या बातम्या: संरक्षण

भारतीय नौदलाने 32 वर्षांच्या सेवेनंतर INS अजयला निवृत्त केले

बातम्यांमध्ये का:

• 32 वर्षे देशाची सेवा केल्यानंतर आयएनएस अजय ला निवृत्त करण्यात आले आहे. 

मुख्य मुद्दे:

• आयएनएस अजयला मुंबईतील नेव्हल डॉकयार्ड येथे पारंपारिक पद्धतीने डॉक करण्यात आले.
• राष्ट्रीय ध्वज, नौदलाचे चिन्ह आणि जहाजाचे निकामी केलेले ध्वज सूर्यास्ताच्या वेळी खाली उतरवले गेले, जे जहाजाच्या कार्यान्वित सेवेच्या समाप्तीचे चिन्हांकित करते.
• INS अजय 24 जानेवारी 1990 रोजी तत्कालीन USSR मधील पोटी, जॉर्जिया येथे कार्यान्वित करण्यात आली होती आणि महाराष्ट्रातील फ्लॅग ऑफिसर कमांडिंगच्या ऑपरेशन कंट्रोल अंतर्गत 23 व्या पेट्रोल व्हेसल स्क्वाड्रनचा भाग होती.
• INS अजयने कारगिल युद्धादरम्यान 'ऑपरेशन तलवार' आणि 2001 मध्ये 'ऑपरेशन पराक्रम' यासह अनेक नौदल ऑपरेशन्समध्ये भाग घेतला होता. 

स्रोत: टाईम्स ऑफ इंडिया

गस्ती जहाज समर्थ भारतीय तटरक्षक दलाकडे दाखल

बातम्यांमध्ये का:

• भारतीय तटरक्षक दलाची समुद्रातील कार्यक्षमता निर्विवादपणे सुधारण्यासाठी कोची येथील भारतीय तटरक्षक दलासाठी 'पॅट्रोल व्हेसल समर्थ' या नव्या जहाजाचा समावेश करण्यात आला आहे.

मुख्य मुद्दे:

• किनारी सुरक्षा व्यवस्था सुधारण्यासाठी भारतीय तटरक्षक दलाने (ICG) पेट्रोल व्हेसेल समर्थला आपल्या ताफ्यात समाविष्ट केले आहे.
• 105-मीटर-लांब ICGS समर्थ 23 नॉट्स (अंदाजे 43 किमी प्रतितास) वेगाने प्रवास करू शकते.
• Patrol Vessel Samarth is equipped with a High-Powered External Fire Fighting (EFF) System, an Integrated Bridge Management System (IBMS), an Integrated Platform Management System (IPMS), and a Power Management System (PMS).
• हे जहाज अत्याधुनिक निगराणी प्रणालीने सुसज्ज आहे आणि सागरी तेल गळती नियंत्रित करण्याची क्षमताही त्यात आहे.

स्रोत: Livemint

महत्वाच्या बातम्या: क्रीडा

SAFF महिला चॅम्पियनशिप 2022

बातम्यांमध्ये का:

• नेपाळमधील काठमांडू येथील दशरथ रंगशाला स्टेडियमवर झालेल्या SAFF महिला चॅम्पियनशिपमध्ये बांगलादेशने ऐतिहासिक विजय मिळवून पहिले विजेतेपद पटकावले आहे.

मुख्य मुद्दे:

• बांगलादेश संघाने अंतिम फेरीत यजमान नेपाळचा 3-1 असा पराभव करून हे विजेतेपद पटकावले आहे. 
• बांगलादेशची कर्णधार सबिना खातून, जी पाच सामन्यांत आठ गोल करून स्पर्धेतील सर्वाधिक गोल करणारी होती, हिने ट्रॉफी बांगलादेशच्या लोकांना समर्पित केली.
• बांगलादेशची गोलरक्षक रुपना चकमा हिला स्पर्धेत फक्त एक गोल करून सर्वोत्कृष्ट गोलरक्षक म्हणून गौरवण्यात आले.
• बांगलादेशने यापूर्वी 2016 मध्ये एकदा अंतिम फेरी गाठली होती पण त्या फायनलमध्ये भारताकडून 3-1 ने पराभूत झाला होता.
• 2022 SAFF महिला चॅम्पियनशिप ही SAFF महिला चॅम्पियनशिपची सहावी आवृत्ती होती, ही दक्षिण आशियाई फुटबॉल महासंघाच्या राष्ट्रीय संघांची आंतरराष्ट्रीय महिला फुटबॉल स्पर्धा होती.
• ही स्पर्धा 6-19 सप्टेंबर 2022 दरम्यान काठमांडू, नेपाळ येथे खेळली गेली होती. 

स्रोत: पीआयबी

महत्वाचे दिवस

जागतिक अल्झायमर दिवस 2022

बातम्यांमध्ये का:

• न्यूरोलॉजिकल विकारांबद्दल जागरुकता वाढवण्याच्या उद्देशाने दरवर्षी 21 सप्टेंबर रोजी जागतिक अल्झायमर दिवस पाळला जातो.

मुख्य मुद्दे:

• अल्झायमर रोग हे स्मृतिभ्रंशाचे सर्वात सामान्य कारण आहे आणि एखाद्या व्यक्तीची स्मरणशक्ती, मानसिक क्षमता आणि साधी कार्ये करण्याची क्षमता प्रभावित करते.
• या वर्षीच्या जागतिक अल्झायमर दिनाची थीम ''Know Dementia, Know Alzheimer's'' अशी आहे.
• अल्झायमर डिसीज इंटरनॅशनलच्या मते, 2020 मध्ये जगातील 55 दशलक्षाहून अधिक लोक या विकाराने ग्रस्त होते.
• ही संख्या दर 20 वर्षांनी दुप्पट होण्याचा अंदाज आहे, परिणामी 2030 मध्ये एकूण 78 दशलक्ष स्मृतिभ्रंश आणि 139 दशलक्ष प्रकरणे होतील.
• 21 सप्टेंबर 1994 रोजी एडिनबर्ग येथे एडीआयच्या वार्षिक परिषदेच्या प्रारंभी जागतिक अल्झायमर दिवस पहिल्यांदा साजरा करण्यात आला.
• 1984 मध्ये स्थापन झालेल्या संस्थेच्या 10 व्या वर्धापन दिनानिमित्त हा दिवस साजरा करण्यात आला.
• हा महिना अल्झायमर डिसीज इंटरनॅशनल (एडीआय) द्वारे साजरा केला जात आहे.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

21 सप्टेंबर रोजी आंतरराष्ट्रीय शांतता दिवस साजरा केला जातो

बातम्यांमध्ये का:

• आंतरराष्ट्रीय शांतता दिन दरवर्षी 21 सप्टेंबर रोजी जगभरात साजरा केला जातो.

मुख्य मुद्दे:

• या वर्षीची थीम "End Racism" and Build Peace.
• वर्षातून दोनदा, वसंत ऋतूच्या पहिल्या दिवशी, विषुववृत्तावर आणि 21 सप्टेंबर रोजी आंतरराष्ट्रीय शांतता दिन साजरा करण्यासाठी घंटा वाजवण्याची परंपरा बनली आहे.
• आंतरराष्ट्रीय शांतता दिवसाची स्थापना संयुक्त राष्ट्रांच्या आमसभेने 1981 साली केली.
• संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना 24 ऑक्टोबर 1945 रोजी झाली आणि संयुक्त राष्ट्रांचे मुख्यालय न्यूयॉर्क, यूएसए येथे आहे, श्री. अँटोनियो गुटेरेस हे संयुक्त राष्ट्रांचे सरचिटणीस आहेत.

स्रोत: बिझनेस स्टँडर्ड

महत्वाच्या बातम्या: महाराष्ट्र

महाराष्ट्रात 18 नवी संवर्धन राखीव क्षेत्रे

बातम्यांमध्ये का:

• राज्यात 18 नवी आणि 7 प्रस्तावित संवर्धन राखीव वनक्षेत्रे घोषीत करण्याचा निर्णय बुधवारी (21 Sept 2022) राज्य वन्यजीव मंडळाच्या बैठकीत घेण्यात आला. त्यामुळे राज्यातील संवर्धन राखीव क्षेत्रांची संख्या आता 52 होणार असून सुमारे 13 हजार चौरस किलोमीटर क्षेत्र संरक्षित होणार आहे.

मुख्य मुद्दे: 

• राष्ट्रीय उद्यान, अभयारण्यालगत किंवा दोन संरक्षित क्षेत्र जोडणाऱ्या भूप्रदेशातील प्राणी, वनस्पती यांच्या अधिवासाचे संरक्षण करण्याच्या हेतूने संवर्धन राखीव क्षेत्र घोषीत केले जातात.

गरज का? 

• राज्यात साधारणत: पाच टक्के जंगलांना संरक्षित वनांचा दर्जा असल्याचे मानले जाते. पण वस्तुस्थिती तशी नाही. त्यामुळे संरक्षित वनांचे प्रमाण वाढवण्याची गरज आहे. जंगलांचे क्षेत्र कमी होऊ लागल्याने तापमानात वाढ होत आहे. त्यामुळे चक्रीवादळांचे, ढगफुटीचे आणि पावसाचे चक्र बदलण्याचे प्रकार घडत आहेत.

नवी संरक्षित क्षेत्रे (चौ.किमीमध्ये)

Source: Loksatta

शैक्षणिक धोरण 2020 च्या अंमलबजावणीसाठी मंत्र्यांचा कार्यगट

बातम्यांमध्ये का:

• राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाची राज्यात प्रभावी अंमलबजावणी करण्यासाठी मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या अध्यक्षतेखाली मंत्र्यांचा कार्यगट स्थापन करण्यात आला आहे. कार्यगटाच्या सदस्यपदी उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यासह सहा मंत्र्यांचा समावेश आहे. 

मंत्रीगटात कोण?

• मुख्यमंत्र्यांच्या अध्यक्षतेखालील या कार्यगटात उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, उच्च व तंत्रशिक्षण मंत्री चंद्रकांत पाटील, कौशल्य विकास मंत्री मंगलप्रभात लोढा, शालेय शिक्षण मंत्री दीपक केसरकर, महसूलमंत्री राधाकृष्ण विखे पाटील, वैद्यकीय शिक्षण मंत्री गिरीष महाजन आणि कृषीमंत्री अब्दुल सत्तार यांचा समावेश असून तर उच्च व तंत्रशिक्षण विभागाचे प्रधान सचिव समितीचे सदस्य सचिव आहेत.

कामाचे स्वरूप

• राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाच्या अंमलबजावणीसाठी सक्षम सनियंत्रणाचे काम कार्यगट करेल. 
• डॉ. माशेलकर समितीच्या शिफारशींनुसार विविध विषयांवर स्थापन करण्यात येणाऱ्या समित्यांच्या कामकाजाचा वेळोवेळी आढावा घेणे व धोरणाच्या अनुषंगाने होणाऱ्या नवनवीन बदलांबाबत चर्चा, विषय समित्यांच्या अहवालातील शिफारशींनुसार विभागामार्फत करण्यात आलेल्या किंवा करण्यात येणाऱ्या कार्यवाहीचा आढावा घेणे तसेच नवीन शैक्षणिक धोरणानुसार उच्च शिक्षणात करावयाचे बदल याविषयी धोरणात्मक निर्णय ही समिती घेईल.

Source: Loksatta

आजच्या संपूर्ण चालू घडामोडी तुम्हाला खाली दिलेल्या पीडीएफ मध्ये मिळतील. या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी, येथे क्लिक करा:

दैनिक चालू घडामोडी-22 September 2022, Download PDF

Daily Current Affairs-22 September 2022, Download PDF

More From Us:

MPSC Free Exam Preparation

Maharashtra Static GK 

MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English

Important Government Schemes For MPSC 

NCERT Books for MPSC State Exam 2022

Maharashtra State Board Books PDF

MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]

Download BYJU'S Exam Prep App