दैनिक चालू घडामोडी 19.09.2022

महत्वाची बातमी : आंतरराष्ट्रीय

ग्लोबल क्रिप्टो अॅडॉप्शन इंडेक्स 2022

बातम्यांमध्ये का:

• Global Crypto Adoption Index 2022 मध्ये भारत 0.663 इंडेक्स स्कोअरसह चौथ्या क्रमांकावर आहे.

महत्त्वाचे मुद्दे:

• एकूण इंडेक्स रँकिंगसह सलग दुसऱ्या वर्षी क्रिप्टोकरन्सी स्वीकारण्यात (adoption) व्हिएतनाम पहिल्या क्रमांकावर आहे.
• फिलीपिन्स 0.753 स्कोअरसह दुसर्‍या क्रमांकावर आहे आणि युक्रेन 0.694 स्कोअरसह निर्देशांकात तिसर्‍या क्रमांकावर आहे.
• भारतातही क्रिप्टोकरन्सीची स्वीकारार्हता वाढली असून या यादीत भारत 0.663 च्या इंडेक्स स्कोअरसह चौथ्या स्थानावर आहे.
• ग्लोबल क्रिप्टो अॅडॉप्शन इंडेक्सची ही तिसरी आवृत्ती आहे.
• व्हिएतनाम, फिलिपाइन्स, युक्रेन, भारत, पाकिस्तान, नायजेरिया, मोरोक्को, नेपाळ, केनिया आणि इंडोनेशिया या देशांचा ग्लोबल क्रिप्टो अॅडॉप्शन इंडेक्स 2022 मध्ये दहा कमी मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांच्या यादीत समावेश करण्यात आला आहे.
• ब्राझील, थायलंड, रशिया, चीन, तुर्कस्तान, अर्जेंटिना, कोल्विन आणि इक्वेडोर या आठ उच्च मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांच्या यादीत ग्लोबल क्रिप्टो अॅडॉप्शन इंडेक्स 2022 मध्ये समावेश करण्यात आला आहे.
• ग्लोबल क्रिप्टो अॅडॉप्शन इंडेक्स 2022 मध्ये अमेरिका आणि युनायटेड किंगडम या दोन उच्च उत्पन्न असलेल्या देशांच्या यादीत समावेश करण्यात आला आहे.

Source: The Hindu

महत्त्वाच्या बातम्या : राष्ट्रीय

भारतीय निवडणूक आयोगाने ‘बीएलओ ई-पत्रिका’ सुरू केली

बातम्यांमध्ये का:

• बुथ पातळीवरील अधिकाऱ्यांशी थेट संवाद साधण्याच्या उद्देशाने भारतीय निवडणूक आयोगाने 'बीएलओ ई-पत्रिका' प्रसिद्ध केली आहे.

मुख्य मुद्दे:

• या ई-पत्रिका मध्ये ईव्हीएम-व्हीव्हीपॅट प्रशिक्षण, माहिती तंत्रज्ञानाशी संबंधित अर्ज, special summary revision, मतदान केंद्रांवर किमान स्वीप उपक्रम, टपाल मतदान सुविधा, सुलभ निवडणुका, निवडणूक साक्षरता क्लब, मतदार जागृती उपक्रम आणि राष्ट्रीय मतदार दिन यांचा समावेश आहे.
• BLO e-Patrika मध्ये BLO सोबत अनौपचारिक संवाद, त्यांच्या यशोगाथा आणि देशभरात अनुसरण केलेल्या सर्वोत्तम पद्धतींचा देखील समावेश आहे. 
• बीएलओ ई-पत्रिका इंग्रजी, हिंदी आणि प्रादेशिक भाषांमध्ये उपलब्ध असेल.
• आयोगाने 2006 साली BLO ही संस्था प्रामुख्याने सर्वसमावेशक, अद्ययावत आणि त्रुटीमुक्त (inclusive, up-to-date, and error-free electoral) मतदार यादी सुनिश्चित करण्यासाठी स्थापन केली होती, जे स्वतंत्र, निष्पक्ष आणि सहभागी (free, fair, and participatory elections) निवडणुकांच्या दिशेने टाकलेली पहिले पाऊल आहे.
• यानिमित्ताने, अनुभवांची देवाणघेवाण करण्याच्या उद्देशाने आयोगाने देशभरात पसरलेल्या BLO सोबत अशा प्रकारचा पहिला संवाद आयोजित केला आहे.

Source: PIB

70 वर्षानंतर चित्ता भारतात परतले

बातम्यांमध्ये का:

• भारतातील 70 वर्षांहून अधिक काळ नामशेष झाल्यानंतर, 17 सप्टेंबर रोजी मध्य प्रदेशातील कुनो-पालपूर राष्ट्रीय उद्यान (KNP) येथे चित्ताचे पुनर्वसन करण्यात आले.

मुख्य मुद्दे:

• मध्य प्रदेशातील कुनो-पालपूर नॅशनल पार्क (केएनपी) येथे नामिबियाहून पाच मादी आणि चार ते सहा वर्षे वयोगटातील तीन पुरुष अशा आठ आफ्रिकन चित्त्यांना भारतात आणण्यात आले आहे.
• एका खंडातून दुसऱ्या खंडात मोठ्या प्रमाणात मांसाहारी प्राण्याचे स्थलांतर होण्याची ही जगातील पहिलीच वेळ आहे.
• चित्त्याला देशात प्राचीन इतिहास आहे, मध्य प्रदेशातील मन्सूरमधील चतुर्भुज नाला येथेही 'पातळ ठिपके असलेल्या मांजरीची शिकार (thin-spotted cat hunting)' हे नवाश्मयुगीन गुहाचित्र (Neolithic cave painting) सापडले आहे.
• भारतात उत्तरेस जयपूर व लखनौपासून दक्षिणेस म्हैसूरपर्यंत व पश्चिमेस काठियावाडपासून पूर्वेकडे देवगडपर्यंत चित्ता आढळून येत होते. 
• 1952 साली भारत सरकारने चित्ता अधिकृतपणे नामशेष झाल्याचे घोषित केले.
• 1940 पासून, जॉर्डन, इराक, इस्रायल, मोरोक्को, सीरिया, ओमान, ट्युनिशिया, सौदी अरेबिया, जिबूती, घाना, नायजेरिया, कझाकस्तान, पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तान या 14 इतर देशांमध्येही चित्ता नामशेष झाल्याचे घोषित करण्यात आले.
• चित्ता परत आणल्यानंतर, भारत हा एकमेव देश बनला आहे जिथे 'बिग कॅट' प्रजातीचे पाचही सदस्य आहेत- वाघ, सिंह, पँथर, हिम बिबट्या आणि चित्ता.

Source: Indian Express

महत्वाची बातमी : राज्य

फॉरेन्सिक पुरावे जमा करणे बंधनकारक करणारी दिल्ली पोलिसांची पहिली फौज

बातम्यांमध्ये का:

• सहा वर्षांपेक्षा जास्त शिक्षा असलेल्या गुन्ह्यांमध्ये फॉरेन्सिक पुरावे गोळा करणे अनिवार्य करणारे दिल्ली पोलिस हे भारतातील पहिले पोलिस दल ठरले आहे.

मुख्य मुद्दे:

• गृहमंत्री अमित शहा यांनी झोनल कौन्सिलच्या बैठकीनंतर दिल्लीचे पोलीस आयुक्त संजय अरोरा यांनी सर्व पोलीस युनिट्सना 'स्टँडर्ड ऑर्डर' जारी केला. 
• फौजदारी खटल्यांमध्ये फॉरेन्सिक पुरावे गोळा करणे अनिवार्य करण्याच्या सुरुवातीच्या टप्प्यांपैकी हा बदल होता.
• या योजनेअंतर्गत प्रत्येक जिल्ह्याला घटनास्थळी वैज्ञानिक व फॉरेन्सिक सायन्स(scientific and forensic assistance) मदत देण्याच्या उद्देशाने फॉरेन्सिक मोबाइल व्हॅनचे वाटप करण्यात येणार आहे.
• दिल्ली हा केंद्रशासित प्रदेश आहे ज्यावर गृह मंत्रालयाचा प्रशासकीय अधिकार आहे.
• गुन्ह्यांकडे लक्ष देण्यासाठी किंवा न्यायालयात वापरल्या जाणार् या पुराव्यांचे मूल्यांकन करण्यासाठी वैज्ञानिक कार्यपद्धती किंवा कौशल्यांचा वापर फॉरेन्सिक सायन्स म्हणून ओळखला जातो.
• भारतातील पहिले सेंट्रल फिंगरप्रिंट ब्यूरो 1897 मध्ये कोलकाता येथे स्थापन झाले आणि 1904 मध्ये कार्यान्वित झाले.

Source: Dainik Bhaskar

महत्वाची बातमी : अर्थव्यवस्था

फेडरल बँक आशिया 2022 मधील सर्वोत्तम कार्यस्थळांमध्ये 63 व्या स्थानावर 

बातम्यांमध्ये का:

• फेडरल बँक लिमिटेड आशिया 2022 मधील सर्वोत्कृष्ट कार्यस्थळांच्या (Best Workplaces) यादीमध्ये 63 व्या स्थानावर आहे.

मुख्य मुद्दे:

• यासह, फेडरल बँक देखील भारतातील एकमेव बँक बनली आहे जी ग्रेट प्लेस टू वर्क (Great Place to Work) या जागतिक प्राधिकरणाद्वारे सूचीबद्ध केली गेली आहे.
• ही यादी आशिया आणि मध्यपूर्वेतील 1 दशलक्षाहून अधिक सर्वेक्षणवर आधारित आहे, जी या प्रदेशातील 4.7 दशलक्षाहून अधिक कर्मचार् यांच्या अनुभवावर आधारित आहे. 
• ग्रेट प्लेस टू वर्क इंडियाच्या आकडेवारीनुसार, आशियातील सर्वोत्तम कामाच्या ठिकाणी सरासरी 88% कर्मचार् यांना सकारात्मक कर्मचार् यांचा अनुभव असल्याचे दिसून आले आहे.
• तर सरासरी जागतिक कर्मचार् यांसाठी, केवळ 55% कर्मचारी समान सकारात्मक अनुभव असल्याचे दिसून आले आहे.

Source: Indian Express

महत्त्वाची नियुक्ती

युनायटेड नेशन्स चिल्ड्रन्स फंडाचे सदिच्छादूत

बातम्यांमध्ये का:

• 15 सप्टेंबर 2022 रोजी युनिसेफने युगांडाच्या 25 वर्षीय हवामान कार्यकर्त्या व्हेनेसा नकाटे (Vanessa Nkate) यांची संयुक्त राष्ट्रांच्या बाल निधीच्या (युनिसेफ) सदिच्छा दूत म्हणून नियुक्ती केली.

मुख्य मुद्दे:

• व्हेनेसा नकाते यांचा जन्म 1996 साली युगांडा (पूर्व आफ्रिका) येथील कंपाला येथे झाला.
• जानेवारी 2019 मध्ये, व्हेनेसा एनकाटेने स्वीडनच्या ग्रेटा थनबर्गच्या प्रेरणेने आपल्या कार्याची सुरुवात केली आणि 'युगांडाची हवामान कार्यकर्ता' (Climate Activist of Uganda) म्हणून तिची निवड करण्यात आली.
• व्हेनेसा नकाते या फ्रायडे फॉर फ्युचर चळवळीच्या प्रमुख सदस्या होत्या.
• आफ्रिकन हवामान कार्यकर्त्यांसाठी आवाज उठवण्याचे व्यासपीठ असलेल्या 'द राइज अप मूव्हमेंट' या संस्थेची स्थापना आणि युगांडाच्या ग्रामीण शाळांमध्ये सोलर पॅनल बसवण्याचा प्रकल्पही व्हेनेसा नकाते यांनीच उभारला होता.
• वर्ष 2020 मध्ये,वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरममध्ये व्हेनेसा नकाटे आणि थनबर्ग आणि इतरांसह स्वित्झर्लंडमधील दावोस येथे उपस्थित होते.
• राईज अप मूव्हमेंट ही गरिबी, लिंगाधारित हिंसा, मानवी तस्करी आणि बाल अत्याचार यांचे उच्चाटन करणारी चळवळ आहे.
• युनिसेफच्या चिल्ड्रन्स क्लायमेट रिस्क इंडेक्सने वर्गीकरण केलेल्या 33 देशांपैकी एका देशात जागतिक पातळीवर 2.2 अब्ज मुले राहतात, त्यांना "हवामान बदलाच्या परिणामांचा अत्यंत जास्त धोका आहे".

Source: Times of India

महत्वाची बातमी : पर्यावरण

दार्जिलिंगमधील पद्मजा नायडू हिमालयन प्राणी उद्यानाला सर्वोत्कृष्ट प्राणीसंग्रहालय म्हणून मान्यता

बातम्यांमध्ये का:

• पश्चिम बंगालमधील दार्जिलिंग येथील पद्मजा नायडू हिमालयन झुऑलॉजिकल पार्क (पीएनएचझेडपी) देशातील सर्वोत्तम प्राणी संग्रहालय म्हणून घोषित करण्यात आले आहे.

मुख्य मुद्दे:

• या यादीनुसार चेन्नईतील अरिग्नार अण्णा (Arignar Anna) झूऑलॉजिकल पार्कला दुसऱ्या क्रमांकाचे, कर्नाटकातील म्हैसूर येथील श्री चामराजेंद्र (Sri Chamarajendra) झूऑलॉजिकल गार्डन तिसऱ्या आणि कोलकात्यातील अलिपूर प्राणी उद्यानाला चौथे सर्वोत्तम प्राणिसंग्रहालय म्हणून घोषित करण्यात आले आहे.
• snow leopard and red panda सह पूर्व हिमालयातील लुप्तप्राय प्राणी प्रजातींसाठी प्रजनन आणि संवर्धन कार्यक्रमांसाठी प्राणीशास्त्र उद्यान आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळखले जाते.
• पद्मजा नायडू हिमालयन प्राणी उद्यान हे भारताच्या पश्चिम बंगाल राज्यातील दार्जिलिंग शहरात 67.56 एकर (27.3 हेक्टर) मध्ये पसरलेले प्राणीसंग्रहालय आहे.
• पद्मजा नायडू हिमालयन प्राणीसंग्रहालय 1958 मध्ये सुरू करण्यात आले होते, आणि 7,000 फूट (2,134 मीटर) च्या सरासरी उंचीसह भारतातील सर्वात मोठे प्राणीसंग्रहालय देखील आहे.
• पद्मजा नायडू हिमालयन झूलॉजिकल पार्कचे नाव सरोजिनी नायडू यांच्या कन्या पद्मजा नायडू (1900-1975) यांच्या नावावरून ठेवण्यात आले आहे.
• हे प्राणिसंग्रहालय सेंट्रल झू अथॉरिटी ऑफ इंडियाच्या रेड पांडा प्रोग्रामचे मध्यवर्ती केंद्र म्हणून काम करते.

Source: Indian Express

महत्त्वाचे दिवस

जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिवस: 17 सप्टेंबर

बातम्यांमध्ये का:

• दरवर्षी 17 सप्टेंबर रोजी, जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिन हा रुग्णांच्या सुरक्षिततेची हमी देण्यासाठी घ्यावयाच्या अनेक सावधगिरींची जागरुकता वाढवण्याच्या उद्देशाने साजरा केला जातो.

मुख्य मुद्दे:

• जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिनाचे उद्दीष्ट म्हणजे रुग्णांना होणारे धोके, चुका आणि इजा कमी करणे आहे. 
• जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिनाचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे जागतिक समज विकसित करणे, लोकांमध्ये जागरूकता वाढविणे आणि रुग्णाची सुरक्षा सुधारण्यासाठी आणि रुग्णांचे नुकसान कमी करण्यासाठी सर्व राष्ट्रांना आणि आंतरराष्ट्रीय भागीदारांना एकजुटीने कार्य करण्याचे आवाहन करणे.
• जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिनाचे औचित्य साधून दरवर्षी एक थीम जाहीर केली जाते. यावर्षी जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिवस 2022 चा विषय पुढील प्रमाणे आहे: "Medication Safety," with the tagline "Medication Without Harm" and the instruction to "Know, Check, and Ask" 
• जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिनाचा उद्देश रुग्ण, कुटुंब, करिअर, समुदाय, आरोग्य सेवा व्यावसायिक, आरोग्य सेवा क्षेत्रातील महत्वाचे व्यक्ती आणि धोरणकर्ते यांचे रुग्ण सुरक्षेप्रती समर्पण दर्शविणे हा आहे.
• जागतिक रुग्ण सुरक्षा दिन हा जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (डब्ल्यूएचओ) आंतरराष्ट्रीय सार्वजनिक आरोग्य दिनांपैकी एक आहे, जो 17 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो.

Source: Livemint

हैदराबाद मुक्तिसंग्राम दिनी मुख्यमंत्र्यांच्या हस्ते औरंगाबादमध्ये ध्वजारोहण

बातम्यांमध्ये का:

• भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर 13 महिने मराठवाड्यातील लोकांनी स्वातंत्र्यासाठी संघर्ष केला. दरम्यान, 17 सप्टेंबर 1948 रोजी निजामाने आत्मसमर्पण केले. त्यानंतर मराठवाड्याला स्वातंत्र्य मिळाले. त्यामुळे 17 सप्टेंबर हा दिवस मराठवाडा मुक्तीसंग्राम दिन म्हणून साजरा केला जातो. मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे (CM Eknath shinde) यांनी या कार्यक्रमाला उपस्थिती लावत ध्वजारोहण केले.

महत्त्वाचे मुद्दे:

• 17 सप्टेंबर 1948 रोजी देशाचे पहिले गृहमंत्री सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी हैदराबादचे देशात विलीनीकरण करून संपूर्ण भारताचे स्वप्न पूर्ण केले. 
• 13 सप्टेंबर 1948 या दिवशी भारतीय सैन्याने ऑपरेशन पोलो सुरु केले. हैदराबादमध्ये भारतीय लष्कराची कारवाई पाच दिवस चालली, त्यात 1373 रझाकार मारले गेले. 
• हैदराबाद राज्यातील 807 जवानही मारले गेले. भारतीय सैन्याने 66 जवान गमावले तर 96 जवान जखमी झाले. 
• सरदार पटेलांनी जगाला सांगितले की ही ‘पोलीस कारवाई’ होती. एका महिन्यानंतर, 18 ऑक्टोबर 1948 रोजी मेजर जनरल जे.एन. चौधरी यांची हैदराबाद राज्याचे लष्करी राज्यपाल म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. 

मुख्यमंत्र्यांनी मराठवाड्यासाठी केलेल्या घोषणा

1. औरंगाबादमधील वेरूळ मंदिरासाठी 136 कोटी
2. पैठणमध्ये संत उद्यान, पाणीपुरवठा योजना, शिर्डी महामार्ग, क्रीडा संकुल बनवणार
3. जायकवाडी कालवा दुरुस्ती करणार
4. मराठवाड्यात पाणी वळवण्यासाठी प्रकल्प 
5. जालना पाणीपुरवठा नूतनीकरण
6. नांदेड जिल्हा क्रीडा संकुलासाठी निधी देणार
7. लातूरमध्ये कृषी महाविद्यालय तरतूद
8. मराठवाडा वाटर ग्रीडमधून लातूरसाठी मान्यता

Source: Loksatta

आजच्या संपूर्ण चालू घडामोडी तुम्हाला खाली दिलेल्या पीडीएफ मध्ये मिळतील. या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी, येथे क्लिक करा:

दैनिक चालू घडामोडी-19 September 2022, Download PDF

Daily Current Affairs-19 September 2022, Download PDF

More From Us:

MPSC Free Exam Preparation

Maharashtra Static GK 

MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English

Important Government Schemes For MPSC 

NCERT Books for MPSC State Exam 2022

Maharashtra State Board Books PDF

MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]

Download BYJU'S Exam Prep App