दैनिक चालू घडामोडी 17.10.2022

टाइम्स हायर एज्युकेशन रँकिंग 2023

बातम्यांमध्ये का:

• टाइम्स हायर एज्युकेशन (THE) रँकिंग 2023 हे 104 देश आणि प्रदेशांमधील 1,799 विद्यापीठांना समाविष्ट करून जाहीर करण्यात आले आहे.

मुख्य मुद्दे:

• टाइम्स हायर एज्युकेशन हे पूर्वी टाइम्स हायर एज्युकेशन सप्लिमेंट (THES) म्हणून ओळखले जाणारे एक मासिक आहे जे केवळ उच्च शिक्षणाशी संबंधित बातम्या आणि समस्यांवर अहवाल देते.
• टाइम्स हायर एज्युकेशन रँकिंग 2023 मध्ये ऑक्सफर्ड विद्यापीठाला पहिले स्थान मिळाले आहे.
• टाइम्स हायर एज्युकेशन रँकिंग 2023 मध्ये 75 विद्यापीठांसह भारत हे सहावे सर्वात प्रतिष्ठित देश आहे.
• इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स (IISc) ला भारतीय संस्थांमध्ये अध्यापन आणि संशोधनासाठी कामगिरी स्कोअरसाठी अव्वल स्थान देण्यात आले आहे, हिमाचल प्रदेशातील शुलिनी युनिव्हर्सिटी ऑफ बायोटेक्नॉलॉजी अँड मॅनेजमेंट सायन्सेस दुसऱ्या आणि तमिळनाडूचे अलगप्पा विद्यापीठ या वर्षी तिसऱ्या क्रमांकावर आहे.
• IIT रोपर जी 2022 च्या क्रमवारीत दुसऱ्या क्रमांकाची भारतीय संस्था होती, ती यावर्षी यादीत सहाव्या स्थानावर आहे.
• टाइम्स हायर एज्युकेशन रँकिंग 2023 मध्ये ज्या निकषांवर संस्थांना स्थान देण्यात आले आहे त्यात अध्यापन (30%), संशोधन (30%), उद्धरण (30%), आंतरराष्ट्रीय दृष्टीकोन (7.5%) आणि उद्योग परिणाम (2.5%) यांचा समावेश आहे.

स्रोत: द हिंदू

महत्त्वाच्या बातम्या : राज्य

पंतप्रधानांनी उना येथे भारतीय माहिती तंत्रज्ञान संस्थेचे उद्घाटन केले

बातम्यांमध्ये का:

• भारतीय माहिती तंत्रज्ञान संस्थेचे (IIIT) उना, हिमाचल प्रदेश येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते उद्घाटन करण्यात आले.

मुख्य मुद्दे:

• भारतातील चौथ्या वंदे भारत एक्सप्रेस ट्रेनचे उद्घाटनही पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते करण्यात आले.
• कार्यक्रमादरम्यान पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी देशभरातील कौशल्य आणि नाविन्यपूर्ण संस्थांची गरज अधोरेखित केली आहे.
• आयआयआयटी उनाच्या कायमस्वरूपी इमारतीमुळे विद्यार्थ्यांची मोठी सोय होणार आहे.
• पंतप्रधानांद्वारे बदलती कार्यसंस्कृती अधोरेखित करण्याच्या उद्देशाने ही इमारत भारतीय माहिती तंत्रज्ञान संस्थेला समर्पित करण्यात आली आहे.
• हरोली येथे बल्क ड्रग पार्कची पायाभरणीही पंतप्रधानांच्या हस्ते करण्यात आली असून या उद्यानासाठी सुमारे ५० कोटींहून अधिक खर्च येणार आहे. 1900 कोटी.
• बल्क ड्रग पार्कद्वारे API आयातीवरील अवलंबित्व कमी करण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे जे सुमारे 10,000 कोटी रुपयांची गुंतवणूक आकर्षित करेल आणि 20,000 हून अधिक लोकांना रोजगार देईल.
• हिमाचल प्रदेशने भारताला जगातील पहिल्या क्रमांकाचे औषध उत्पादक बनवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे, अशा परिस्थितीत भारतीय माहिती तंत्रज्ञान संस्था सुरू झाल्यामुळे त्याच्या शक्यता आणखी वाढतील.

स्रोत: पीआयबी

महत्त्वाच्या बातम्या: विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

IIT गुवाहाटी: अध्यक्ष द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते 'परम कामरूपा' सुपर कॉम्प्युटर सुविधेचे उद्घाटन

बातम्यांमध्ये का:

• राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी भारतीय तंत्रज्ञान संस्था, गुवाहाटी येथे विविध प्रकल्पांचे उद्घाटन आणि पायाभरणी केली.

मुख्य मुद्दे:

• मुर्मू यांच्या हस्ते उद्घाटन झालेल्या या प्रकल्पांमध्ये राष्ट्रीय सुपरकॉम्प्युटिंग मिशन अंतर्गत 'परम कामरूप ' या सुपर कॉम्प्युटर सुविधा आणि IIT गुवाहाटी येथे उच्च-शक्तीच्या मायक्रोवेव्ह घटकांच्या डिझाइन आणि विकासासाठी प्रयोगशाळेचा समावेश आहे.
• कार्यक्रमादरम्यान, राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी आसाममधील धुबरी मेडिकल कॉलेज आणि हॉस्पिटलचे उद्घाटन केले आणि दिब्रुगढ आणि मध्य प्रदेशातील जबलपूर येथे राष्ट्रीय विषाणू विज्ञान संस्थेच्या प्रादेशिक संस्थांची पायाभरणीही केली.
• सुपर कॉम्प्युटर हा एक संगणक आहे जो सध्या त्याच्या कमाल ऑपरेशनल रेटवर किंवा त्याच्या जवळ काम करतो.
• परम 8000 हा भारतातील पहिला सुपर कॉम्प्युटर होता.
• सुपरकॉम्प्युटर सामान्यत: व्यवसाय आणि इतर संस्थांमध्ये वापरण्यासाठी बनवले जातात ज्यांना भरपूर संगणकीय क्षमतेची आवश्यकता असते.

स्रोत: बातम्या प्रसारित

महत्वाच्या बातम्या: क्रीडा

महिला आशिया कप 2022: भारताने श्रीलंकेवर मात केली

बातम्यांमध्ये का:

• महिला आशिया चषक 2022 च्या अंतिम सामन्यात भारताने श्रीलंकेचा 8 गडी राखून पराभव केला.

मुख्य मुद्दे:

• महिला आशिया चषक भारताने सातव्यांदा जिंकला आहे.
• श्रीलंकेने नाणेफेक जिंकून प्रथम फलंदाजी करण्याचा निर्णय घेतला.
• महिला आशिया चषक स्पर्धेच्या अंतिम सामन्यात श्रीलंकेने 20 षटकांत 10 गडी गमावून 65 धावा केल्या असून भारताने 8.3 षटकांत 2 गडी गमावून 71 धावा करून लक्ष्याचा पाठलाग केला.
• आशिया चषकाचे आतापर्यंत फक्त 8 हंगाम झाले आहेत, त्यापैकी 7 वेळा भारताने आणि एकदा बांगलादेशने आशिया कप जिंकला आहे.
• अंतिम सामन्यात भारताची फलंदाज स्मृती मानधना हिने 25 चेंडूत नाबाद 51 धावा केल्या आणि भारतीय गोलंदाज रेणुका सिंगने सामन्यात सर्वाधिक 3 बळी घेतले.
• भारताने थायलंडचा पराभव करून अंतिम फेरीत प्रवेश केला तर श्रीलंकेने पाकिस्तानचा पराभव करून अंतिम फेरीत आपले स्थान निश्चित केले.

स्रोत: नवभारत टाईम्स

महत्वाचे दिवस

17 वा प्रवासी भारतीय दिवस जानेवारी 2023 मध्ये इंदूर येथे होणार आहे

बातम्यांमध्ये का:

• 17 व्या प्रवासी जानेवारी २०२३ मध्ये मध्य प्रदेशातील इंदूर येथे भारतीय दिवस परिषद आयोजित केली जाईल.

मुख्य मुद्दे:

• प्रवासी वेबसाईटवर परराष्ट्र मंत्री डॉ. एस मध्य प्रदेशचे मुख्यमंत्री शिवराज सिंह चौहान आणि परराष्ट्र राज्यमंत्री व्ही मुरलीधरन यांच्यासह जयशंकर यांनी भारतीय दिवस परिषदेचा शुभारंभ केला .
• 17 व्या प्रवासी येथे सरकारी व्यस्तता भारतीय दिवस अधिवेशन 4C मध्ये स्थापित केले जाईल ज्यामध्ये Caring, Connect, Celebrate and Contribute यांचा समावेश आहे.
• प्रवासी भारताच्या विकासात परदेशी भारतीय समुदायाच्या योगदानाची नोंद करण्यासाठी दरवर्षी 9 जानेवारी रोजी भारतीय दिवस साजरा केला जातो.
• प्रवासी 9 जानेवारी 1951 रोजी दक्षिण आफ्रिकेतून महात्मा गांधी भारतात परतल्याच्या स्मरणार्थही भारतीय दिवस साजरा केला जातो.
• युनायटेड नेशन्स मायग्रेशन एजन्सी (IOM) च्या मते, स्थलांतरित म्हणजे अशी व्यक्ती जी आंतरराष्ट्रीय सीमा ओलांडते किंवा देशाच्या आत राहण्याच्या ठिकाणापासून दूर स्थलांतरित होते.
• पहिला प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2003 रोजी साजरा करण्यात आला आणि 2015 पर्यंत दरवर्षी साजरा केला जात होता.
• 2016 मध्ये, परराष्ट्र मंत्रालयाने हा कार्यक्रम द्विवार्षिक करण्याचा निर्णय घेतला होता, तेव्हापासून हा कार्यक्रम संपूर्ण भारतात प्रत्येक दुसऱ्या वर्षी साजरा केला जातो.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिन 2022

बातम्यांमध्ये का:

• दरवर्षी 15 ऑक्टोबर रोजी जगभरातील लोक आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिन साजरा केला जातो.

महत्त्वाचे मुद्दे:

• "ग्रामीण महिला, भूक आणि गरीबीपासून मुक्तीची जगाची गुरुकिल्ली" हा आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिनाचा विषय आहे.
• आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिनाचे उद्दिष्ट हे आहे की ग्रामीण स्त्रिया कौटुंबिक उपजीविकेसाठी विविध मार्गांनी कसे योगदान देतात याविषयी जागरूकता निर्माण करणे हे असूनही, त्यांच्या प्रयत्नांना सामान्यतः कमी मूल्य दिले जाते.
• आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिनानिमित्त, ग्रामीण महिलांना - स्थानिक महिलांसह - कृषी आणि ग्रामीण विकास, अन्न सुरक्षा वाढवणे आणि ग्रामीण दारिद्र्यांशी लढा देण्यासाठी त्यांच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेसाठी ओळखले जाते.
• आंतरराष्ट्रीय गैर-सरकारी संस्थांनी ग्रामीण महिलांचे स्मरण करण्याच्या उद्देशाने 1995 मध्ये बीजिंगमध्ये चौथ्या जागतिक महिला परिषदेत आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिन हा एक अद्वितीय दिवस म्हणून तयार केला.
• 15 ऑक्टोबर 2008 रोजी पहिला आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिन साजरा करण्यात आला.
• 2007 पासून आपल्या ठराव 62/136 मध्ये, महासभेने हा नवीन आंतरराष्ट्रीय दिवस तयार केला.

स्रोत: Livemint

ग्लोबल हंगर इंडेक्स 2022: उपासमारीत भारताची अवस्था चिंताजनक

• ग्लोबल हंगर इंडेक्स 2022 मध्ये भारताची 101 व्या क्रमांकावरून 107 व्या क्रमांकावर घसरण झाली आहे. पाकिस्तान, बांगलादेश, नेपाळ हे शेजारी देशही भारताच्या पुढे आहेत. म्हणजेच या देशांची स्थिती भारतापेक्षा चांगली आहे. पाकिस्तानचे रँकिंग 99, बांगलादेशचे रँकिंग 84, नेपाळचे रँकिंग 81 आणि श्रीलंकेचे रँकिंग 64 आहे. फक्त अफगाणिस्तान हा भारताच्या 109 क्रमांकाने मागे आहे.
• एकूण 121 देशांच्या या यादीत भारताची क्रमवारी सातत्याने घसरत आहे. गेल्या वर्षीच्या तुलनेत भारत 6 अंकाने घसरला आहे. भारताचा क्रमांक 2021 मध्ये 101 आणि 2019 मध्ये 94 वर होता. म्हणजेच दोन वर्षांत भारताची स्थिती खूपच वाईट झाली आहे.
• या यादीत 17 देश शीर्षस्थानी आले आहेत. यामध्ये चीन, तुर्की आणि कुवेतचा समावेश आहे. त्यांचा ग्लोबल हंगर इंडेक्स 5 पेक्षा कमी आहे.
• गेल्या वर्षीच्या ग्लोबल हंगर इंडेक्समध्ये 101 क्रमांकावर आल्यानंतर भारत सरकारने या अहवालावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते. सरकारने ते ग्राउंड रिअॅलिटीपेक्षा पूर्णपणे वेगळे असल्याचे म्हटले होते. हा निर्देशांक तयार करण्यासाठी वापरण्यात आलेली पद्धत वैज्ञानिक नसल्याचा दावा सरकारने केला होता.
• मंत्रालयाने आपल्या निवेदनात अन्न आणि कृषी संघटना (FAO) च्या 'द स्टेट ऑफ फूड सिक्युरिटी अँड न्यूट्रिशन इन द वर्ल्ड 2021' वरही प्रश्न उपस्थित केले आहेत. ग्लोबल हंगर इंडेक्समधील कुपोषणाची आकडेवारी या FAO अहवालातून घेण्यात आली आहे.

ग्लोबल हंगर इंडेक्स म्हणजे काय?

• ग्लोबल हंगर इंडेक्स आकडेवारीनुसार, कुपोषण, अर्भकांचे कुपोषण, खुंटलेली वाढ आणि बालमृत्यू या चार निर्देशकांच्या मूल्यांवर मोजला जातो. ही यादी दरवर्षी कन्सर्न वर्ल्डवाईड आणि वर्ल्ड हंगर हेल्प (जर्मनीमधील वेल्थंगरहिल्फ) नावाच्या युरोपियन एनजीओद्वारे तयार केली जाते. जगभरातील विविध देशांमधील 4 स्केलचा अंदाज घेऊन निर्देशांक तयार केला जातो.

ग्लोबल हंगर इंडेक्स स्कोअरची गणना कशी केली जाते?

प्रत्येक देशासाठी ग्लोबल हंगर इंडेक्स स्कोअर 3 आयामांच्या 4 स्केलवर मोजला जातो. हे तीन आयाम आहेत -

1. कुपोषण: कुपोषण म्हणजे व्यक्तीला दिवसभरासाठी आवश्यक असलेल्या कॅलरीज मिळत नाहीत. एकूण लोकसंख्येतून पुरेशा कॅलरीज मिळाल्या नसलेल्या लोकांनी गणना केली जाते.
2. बालमृत्यू: बालमृत्यू म्हणजे दर 1000 जन्मांमागे 5 वर्षांच्या आत मरण पावलेल्या मुलांची संख्या.

तिसरा आयाम म्हणजे बालकांचे कुपोषण, यामध्ये 2 श्रेणी आहेत.

1. चाइल्ड वेस्टिंग: चाइल्ड वेस्टिंग म्हणजे मूल त्याच्या वयाच्या मानाने खूप कमकुवत असणे. 5 वर्षांखालील मुले ज्यांचे वजन त्यांच्या उंचीसाठी कमी आहे. यावरून असे दिसून येते की त्या मुलांना पुरेसे पोषण मिळाले नाही, त्यामुळे ते अशक्त झाले.
2. चाइल्ड स्टंटिंग: चाइल्ड स्टंटिंग म्हणजे ज्या मुलांची उंची त्यांच्या वयानुसार कमी आहे. म्हणजेच वयानुसार मुलाची उंची वाढली नाही. उंचीचा थेट संबंध पोषणाशी असतो.

देशातील भुकेच्या स्थितीवरून ‘ग्लोबल हंगर इंडेक्स’ मध्ये देशांना 0 ते 100 असे गुण दिले जातात. त्यानुसार त्यांची क्रमवारी ठरवली जाते. यामध्ये 0 गुण हे सर्वोत्तम समजले जातात, याचा अर्थ एकप्रकारे त्या देशात भुकेची स्थिती काळजी करण्यासारखी नाही असाच होतो. तर 100 हा सर्वात वाईट आहे.

Source: divyamarathi

पीएम शेतकरी सन्मान परिषदेचं उद्घाटन प्रधानमंत्र्यांच्या हस्ते उद्घाटन

• नवी दिल्लीत भारतीय कृषी संशोधन संस्थेत आयोजित पीएम शेतकरी सन्मान परिषदेचं उद्घाटन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते आज (Oct 17, 2022) होणार आहे. या परिषदेत देशभरातून १३ हजार शेतकरी आणि पंधराशे कृषी स्टार्टअप्स् सहभागी होणार आहेत.
• देशभरातल्या विविध संस्थांशी संलग्न असलेल्या एक कोटीहून अधिक शेतकऱ्यांचा या परिषदेत आभासी माध्यमातून सहभाग असेल. देशभरातल्या ६०० पंतप्रधानमंत्री शेतकरी समृद्धी केंद्रांचं उद्घाटनही यावेळी होणार आहे. या योजनेअंतर्गत, देशातल्या, खतांच्या ३ लाख ३० हजार किरकोळ दुकानांचं टप्प्याटप्प्यानं प्रधानमंत्री शेतकरी समृद्धी केंद्रांमध्ये परिवर्तन केलं जाणार आहे.
• याच कार्यक्रमाच पंतप्रधानांच्या हस्ते थेट लाभ हस्तांतरणाच्या माध्यमातून शेतकरी सन्मान निधीच्या १२व्या हप्त्याचं वितरण केलं जाईल. लाभार्थी शेतकऱ्याच्या खात्यावर प्रत्येकी दोन हजार रुपये जमा होतील. १६ हजार कोटी रुपयांचा निधी शेतकऱ्यांच्या खात्यात यामाध्यमातून जमा केला जाणार आहे. 

Source: AIR

आयएसएसएफ विश्व नेमबाजी स्पर्धेत भारतीय नेमबाजांना सुवर्णपदक

• इजिप्तच्या कैरो इथं सुरू असलेल्या आयएसएसएफ विश्व नेमबाजी स्पर्धेत (Oct 16, 2022) भारतीय नेमबाजांनी सुवर्णपदक पटकावलं. 
• या स्पर्धेत दहा मीटर एअर रायफल प्रकार स्पर्धेत भारतीय नेमबाज रुद्रांश पाटील, अंकुश जाधव आणि अर्जुन बबुता यांनी चीनचा १६-१० असा पराभव केला. 
• या विजयामुळे भारताला पाचवं पदक मिळालं आहे.
•  भारतीय महिला संघानं देखील दहा मीटर एअर पिस्तुल स्पर्धेत उत्तम कामगिरी केली असून अंतीम फेरीत धडक मारली आहे. 

Source: AIR

वैद्यकीय अभ्यासक्रमाच्या हिंदी पुस्तकांचा भोपाळ इथं आरंभ

• केंद्रीय गृह आणि सहकार मंत्री अमित शहा यांनी मध्य प्रदेशातील भोपाळमध्ये एमबीबीएस अभ्यासक्रम हिंदीतून शिकवण्याबाबतच्या अभ्यासक्रमाचं उद्घाटन केलं. देशात पहिल्यांदाच असा अभ्यासक्रम सुरू होतो आहे.
• वैद्यकीय शिक्षण हिंदीतून द्यायला सुरवात केल्यानंतर लवकरच अभियांत्रिकी अभ्यासक्रमही हिंदीतून उपलब्ध करून देण्यात येईल.
• अभियांत्रिकी अभ्यासक्रमाची पुस्तकं आठ भाषांमध्ये भाषांतरित करण्याचं काम देशभरात सुरू झालं आहे आणि लवकरच देशभरातील विद्यार्थ्यांना तांत्रिक आणि वैद्यकीय शिक्षण त्यांच्या मातृभाषेत मिळणं सुरू होईल.

Source: AIR

जलदगती ऑनलाईन बुद्धिबळ स्पर्धेत 19 वर्षीय अर्जुन एरीगायसीद्वारे विद्यमान विश्वविजेता मॅग्नस कार्लसनवर मात

• जलदगती ऑनलाईन बुद्धिबळ स्पर्धेत भारताच्या १९ वर्षीय अर्जुन एरीगायसीनं पाच वेळा विश्वविजेता बनलेल्या मॅग्नस कार्लसनवर मात केली. स्पर्धेच्या प्राथमिक फेरीत झालेल्या या सामन्यात अर्जुननं सातव्या फेरीत कार्लसनवर मात केली.
• नॉर्वेच्या कार्लसनचा एरिगायसीनं केलेला हा पहिलाच पराभव आहे. यापूर्वी सप्टेंबर महिन्यात झालेल्या ज्युलिअस बेअर जनरेशन करंडक स्पर्धेच्या अंतिम फेरीत एलिगायसी कार्लसनकडून पराभूत झाला होता.
• एरिगायसीचा एमचेस स्पर्धेत भारताच्या विदित गुजराथीकडून पराभव झाला असला, तरी कालच्या विजयामुळे तो पाचव्या स्थानावर आला आहे. भारताचा डी गुकेश बारा गुण मिळवून सहाव्या स्थानावर आहे. गुजराथी दहाव्या, आदित्य मित्तल अकराव्या, तर हरीकृष्णा पंधराव्या स्थानावर आहे.

Source: AIR

18 ऑक्टोबरला भारत आणि आफ्रीका यांच्यात संरक्षण विषयक चर्चा होणार

• गुजरातमध्ये गांधीनगर इथं आयोजित करण्यात आलेल्या डेफ-एक्स्पो २०२२ च्या पार्श्वभूमीवर भारत आणि अफ्रीका यांच्यात संरक्षण विषयक चर्चा होणार आहे. 
• यावेळी उभय देशांदरम्यान क्षमता बांधणी, प्रशिक्षण, सायबर सुरक्षा, सागरी सुरक्षा आणि दहशतवादाला विरोध या मुद्द्यांसह परस्पर हिताच्या मुद्द्यांवर चर्चा अपेक्षित आहे.
• संरक्षण आणि सुरक्षा समन्वय साधत बळकट करण्यासाठी धोरणाचा अवलंब करणं ही या चर्चेची संकल्पना असणार आहे. 
• संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यावेळी अफ्रीकी देशांच्या संरक्षण मंत्र्यांचं स्वागत करतील. 

Source: AIR

आजच्या संपूर्ण चालू घडामोडी तुम्हाला खाली दिलेल्या पीडीएफ मध्ये मिळतील. या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी, येथे क्लिक करा:

दैनिक चालू घडामोडी-17 October 2022, Download PDF

Daily Current Affairs-17 October 2022, Download PDF

More from us:

Candidates can check the relevant links given below for more comprehensive preparation for the upcoming MPSC Exam: