दैनिक चालू घडामोडी 12.10.2022

महत्त्वाच्या बातम्या: आंतरराष्ट्रीय

Indestructible Brotherhood-2022

बातम्यांमध्ये का:

• किरगिझस्तानने CSTO च्या Indestructible Brotherhood-2022 नावाचा लष्करी सराव रद्द केला आहे, जो 10 ते 14 ऑक्टोबर दरम्यान मध्य आशियाई देशात आयोजित केला जाणार होता.

मुख्य मुद्दे:

• किर्गिझस्तान, एक माजी सोव्हिएत प्रजासत्ताक, त्याच्या भूभागावर बहुराष्ट्रीय लष्करी सराव सुरू होण्याच्या एक दिवस आधी "Indestructible Brotherhood-2022" कमांड आणि कर्मचारी सराव बंद केला.
• Indestructible Brotherhood-2022 सराव हा रशिया, बेलारूस, आर्मेनिया, किर्गिझस्तान, कझाकिस्तान आणि ताजिकिस्तानच्या 6 सदस्यीय सुरक्षा आघाडीतील सामूहिक सुरक्षा करार संघटना (CSTO) कर्मचाऱ्यांचा समावेश असलेला संयुक्त लष्करी सराव आहे.
• सिरिया, सर्बिया आणि उझबेकिस्तान या सदस्य नसलेल्या राज्यांनाही अविनाशी ब्रदरहुड लष्करी सरावासाठी निरीक्षक म्हणून आमंत्रित करण्यात आले होते.
• Indestructible Brotherhood-2022 बहुपक्षीय लष्करी सराव किर्गिस्तानच्या पूर्व हाईलँड्समध्ये होणार होता.
• सध्या, ताजिकिस्तानच्या अफगाणिस्तानच्या सीमेवर रशियाचे सुमारे 5,000 सैनिक तैनात आहेत.
• कलेक्टिव्ह सिक्युरिटी ट्रीटी ऑर्गनायझेशन (CSTO) ही मॉस्को येथे मुख्यालय असलेल्या US-नेतृत्वाखालील उत्तर अटलांटिक ट्रीटी ऑर्गनायझेशन (NATO) ला पर्याय म्हणून स्थापन केलेली आंतरसरकारी लष्करी युती आहे.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

महत्त्वाच्या बातम्या : राष्ट्रीय

अग्नी तत्व मोहिमेचा पहिला सेमिनार LiFE मिशन अंतर्गत लेहमध्ये आयोजित करण्यात आला होता

बातम्यांमध्ये का:

• पॉवर फाउंडेशन ऑफ इंडियातर्फे सध्या 'लीफई- लाइफस्टाइल फॉर एन्व्हायर्नमेंट' अंतर्गत अग्नि तत्वाबाबत जनजागृती करण्याची मोहीम विजनाना भारती (विभा) यांच्या संयुक्त विद्यमाने सुरू आहे.

मुख्य मुद्दे:

• अग्नी मोहिमेची पहिली परिषद काल लेहमध्ये 'शाश्वतता आणि संस्कृती' या थीमवर आयोजित करण्यात आली होती.
• अग्नी तत्वाच्या मूळ संकल्पनेबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी शैक्षणिक संस्था, समुदाय आणि संबंधित संस्थांचा समावेश असलेल्या देशात परिषदा, चर्चासत्रे, कार्यक्रम आणि प्रदर्शने आयोजित करणे या मोहिमेत समाविष्ट आहे.
• अग्नी तत्व हा एक घटक आहे जो उर्जेचा समानार्थी आहे आणि पंचमहाभूताच्या पाच तत्वांपैकी एक आहे .

स्रोत: पीआयबी

Tele-MANAS उपक्रम

बातम्यांमध्ये का:

• टेली-मानस कार्यक्रम भारत सरकारने जागतिक मानसिक आरोग्य दिन (ऑक्टोबर 10, 2022) रोजी सादर केला.

महत्त्वाचे मुद्दे:

• केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने सुरू केलेला टेली मेंटल हेल्थ असिस्टन्स अँड नेटवर्किंग अॅक्रॉस स्टेट्स (टेली-मानस) उपक्रम, ही 24 तास चालणारी मानसिक आरोग्य सेवा आहे जी संपूर्ण भारतभर मानसिक आरोग्य सेवेचा प्रवेश सुधारण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे.
• समुपदेशन, व्यावसायिक सल्लामसलत आणि ई-प्रिस्क्रिप्शनचे राष्ट्रीय नेटवर्क ऑफर करून, टेली-मानस संपूर्ण देशात मानसिक आरोग्य उपचारांमध्ये प्रवेश वाढविण्याचा प्रयत्न करेल.
• टेलि-मानस उपक्रमानुसार देशातील सर्वात अलिप्त आणि दुर्गम प्रदेशांनाही मानसिक आरोग्य सेवा प्राप्त करणे आवश्यक आहे.
• टेली-मानस कार्यक्रम देशाच्या 20 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये पथदर्शी प्रकल्प म्हणून सादर केला जाईल, ज्याचा नंतर इतर प्रदेशांमध्येही विस्तार करण्याची योजना आहे.
• या मानसिक आरोग्य सेवेशी संपर्क साधण्यासाठी टेली-मानस उपक्रमाच्या हेल्पलाइन, 14416 आणि 1-800-91-4416 चा वापर केला जाऊ शकतो.
• नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ मेंटल हेल्थ अँड न्यूरोसायन्सेस हे टेली-मानस उपक्रम (NIMHANS) करण्यासाठी नोडल साइट आहे.
• आयआयटी बॉम्बे टेली-मानस उपक्रमासाठी तांत्रिक सहाय्य प्रदान करेल.
• टेली-मानस उपक्रमात 23 समुपदेशन केंद्रे आणि पाच प्रादेशिक समन्वय केंद्रे यांचा समावेश आहे, ज्यात PGIMER, AIIMS आणि दिल्लीतील मानव वर्तणूक आणि सहयोगी विज्ञान संस्था यांचा समावेश आहे.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

महत्त्वाच्या बातम्या : राज्य

झारखंड आणि पश्चिम बंगाल बालविवाहाच्या बाबतीत सर्वात वाईट राज्यांच्या यादीत अव्वल आहे

बातम्यांमध्ये का:

• केंद्रीय गृह मंत्रालयाच्या ताज्या लोकसंख्या नमुना सर्वेक्षणानुसार, झारखंड आणि पश्चिम बंगाल बालविवाहाच्या बाबतीत सर्वात वाईट राज्यांच्या यादीत आघाडीवर आहेत.

मुख्य मुद्दे:

• जनसांख्यिकीय नमुना सर्वेक्षण 2020 मध्ये गृह मंत्रालयाच्या रजिस्ट्रार जनरल आणि जनगणना आयुक्त कार्यालयाने आयोजित केले होते.
• नमुना नोंदणी प्रणाली (SRS) सांख्यिकीय अहवालामध्ये जगातील सर्वात मोठ्या लोकसंख्याशास्त्रीय सर्वेक्षणांपैकी एकाद्वारे गोळा केलेल्या डेटावर आधारित विविध लोकसंख्याशास्त्रीय, जननक्षमता आणि मृत्यूचे अंदाज समाविष्ट आहेत, ज्यामध्ये अंदाजे 8.4 दशलक्ष लोकसंख्या समाविष्ट आहे.
• 18 वर्षे वयापर्यंत पोहोचण्यापूर्वी प्रभावीपणे विवाह केलेल्या महिलांची टक्केवारी राष्ट्रीय स्तरावर 1.9 आहे.
• अहवालानुसार, झारखंडमध्ये बालविवाहांची टक्केवारी 5.8 आहे, ज्यामध्ये झारखंडमध्ये 7.3 टक्के बालविवाह ग्रामीण भागात आणि तीन टक्के शहरी भागात आहेत.
• अहवालानुसार, पश्चिम बंगालमध्येही मोठ्या प्रमाणात बालविवाह होत आहेत. राज्यातील निम्म्याहून अधिक महिलांचे वय 21 वर्षे पूर्ण होण्याआधीच झालेले आहे.
• पश्चिम बंगालमधील सुमारे 54.9% मुलींचे लग्न 21 वर्षे वयाच्या आधी झाले आहे, जे राष्ट्रीय सरासरी 29.5% आहे.

स्रोत: द हिंदू

महत्त्वाच्या बातम्या: विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

भारताची अंतराळ अर्थव्यवस्था 2025 पर्यंत जवळपास 13 अब्ज डॉलर्सची होण्याची शक्यता आहे

बातम्यांमध्ये का:

• इंडियन स्पेस असोसिएशन आणि अर्न्स्ट अँड यंगच्या अहवालानुसार, भारताची अंतराळ अर्थव्यवस्था 2025 पर्यंत सुमारे 13 अब्ज डॉलर्सची असेल, ज्यामध्ये खाजगी सहभाग वाढल्यामुळे उपग्रह प्रक्षेपण सेवा विभागात सर्वात वेगवान वाढ दिसून येईल.

मुख्य मुद्दे:

• भारताची अंतराळ अर्थव्यवस्था 2020 मध्ये 9.6 अब्ज डॉलर्स इतकी होती आणि 2025 पर्यंत ती 12.8 अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे.
• इंडियन स्पेस असोसिएशन आणि अर्न्स्ट अँड यंग यांनी 'डेव्हलपमेंट ऑफ द स्पेस इकोसिस्टम इन इंडिया: फोकसिंग ऑन इन्क्लुसिव्ह ग्रोथ' या शीर्षकाचा अहवाल प्रसिद्ध केला आहे.
• अहवालानुसार, "भारतीय अंतराळ परिसंस्थेमध्ये खाजगी उद्योगांचा समावेश करण्याच्या दिशेने सरकारच्या सकारात्मक हालचालीमुळे भारताच्या अंतराळ प्रक्षेपणाला चालना मिळण्याची अपेक्षा आहे."
• अहवालानुसार, प्रक्षेपण सेवा विभाग 2020 मध्ये 600 दशलक्ष डॉलर्स इतका होता आणि 2025 पर्यंत 1 अब्ज डॉलर्सपर्यंत 13 टक्क्यांच्या चक्रवाढ वार्षिक विकास दराने वाढण्याचा अंदाज आहे.
• भारतात 100 हून अधिक स्पेस टेक स्टार्ट-अप्स आहेत ज्यात 2021 मध्ये या विभागात गुंतवणूक $68 दशलक्ष होईल.
• इंडियन स्पेस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (ISRO) ची स्थापना 1969 मध्ये झाली, जी भारत सरकारची एक अंतराळ संस्था आहे आणि तिचे मुख्यालय बंगळुरू येथे आहे.

स्रोत: बिझनेस टुडे

महत्वाच्या बातम्या: क्रीडा

37 व्या राष्ट्रीय खेळ: गोवा ऑक्टोबर 2023 मध्ये खेळांचे आयोजन करेल

बातम्यांमध्ये का:

• गोवा राज्य सरकारने 37 व्या राष्ट्रीय खेळ 2023 मध्ये राष्ट्रीय खेळ आयोजित करण्यास तत्वतः मान्यता दिली आहे.

मुख्य मुद्दे:

• 23 सप्टेंबर ते 8 ऑक्टोबर 2022 या कालावधीत चीनमधील हांगझोऊ येथे होणार्‍या 19 व्या आशियाई खेळांच्या तारखा लक्षात घेऊन 37 व्या राष्ट्रीय खेळांचा निर्णय घेतला जाईल.
• याआधी गोव्याला 2008 मध्ये राष्ट्रीय खेळांचे यजमानपद भूषवण्याची संधी देण्यात आली होती, परंतु विविध कारणांमुळे ते या खेळांचे आयोजन करू शकले नाही.
• यापूर्वी 36 व्या राष्ट्रीय खेळांचे आयोजन गुजरातमध्ये करण्यात आले होते, आणि पायाभूत सुविधांच्या अभावामुळे 2018 आणि 2019 मध्ये काही विलंबानंतर, खेळ 2020 पर्यंत पुढे ढकलण्यात आले होते.
• भारतीय ऑलिम्पिक खेळांचे 1940 च्या दशकाच्या सुरुवातीला राष्ट्रीय खेळांमध्ये रूपांतर झाले, जेथे भारतीय राज्यांतील खेळाडू विविध खेळांमध्ये स्पर्धा करतात.
• देशात ऑलिम्पिक खेळांना चालना देण्याच्या उद्देशाने, भारतातील राष्ट्रीय खेळांची प्रथम भारतीय ऑलिम्पिक खेळ म्हणून स्थापना करण्यात आली.

स्रोत: Livemint

क्रिस्टियानो रोनाल्डोने क्लब कारकिर्दीत विक्रमी 700 गोल केले आहेत

बातम्यांमध्ये का:

• क्रिस्टियानो रोनाल्डोने त्याच्या कारकिर्दीत विक्रमी 700 क्लब गोल्सचा टप्पा गाठला आहे.

मुख्य मुद्दे:

• 37 वर्षीय पोर्तुगीज फॉरवर्ड फुटबॉल इतिहासात 700 गोल करणारा या सध्याच्या पिढीतील पहिला आणि एकमेव खेळाडू ठरला आहे.
• 2002 मध्ये कारकीर्द सुरू केल्यापासून, 700 गोल म्हणजे रोनाल्डोने प्रत्येक हंगामात सरासरी 35 गोल केले आहेत. क्रिस्टियानो रोनाल्डोचा 700 वा गोल 20 वर्षे आणि दोन दिवसांनी स्पोर्टिंग लिस्बनसाठी पहिला गोल, क्लब गोल झाल्यानंतर आला आहे.
• आतापर्यंत क्रिस्टियानो रोनाल्डो स्पोर्टिंग सीपी, मँचेस्टर युनायटेड, रिअल माद्रिद आणि जुव्हेंटस या चार क्लबसाठी खेळला आहे.
• रोनाल्डोने आपल्या क्लब करिअरची सुरुवात स्पोर्टिंग सीपी क्लबमधून केली आणि यासाठी त्याने 31 सामन्यांमध्ये पाच गोल केले.
• 2008 मध्ये, क्रिस्टियानो रोनाल्डो स्पॅनिश क्लब रियल माद्रिदमध्ये सामील झाला आणि त्याने 438 सामने खेळले ज्यात त्याने 450 गोल केले.
• क्रिस्टियानो रोनाल्डो हा चॅम्पियन्स लीगच्या इतिहासात सर्वाधिक गोल करणारा खेळाडू आहे, त्याने 183 चॅम्पियन्स लीग सामन्यांमध्ये 140 गोल केले आहेत.

स्रोत: टाईम्स ऑफ इंडिया

सर्वात वेगाने वाढणाऱ्या अर्थव्यवस्थांच्या यादीत भारत अव्वल स्थानी

• आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीने (IMF) 2022-23 या चालू आर्थिक वर्षासाठीचा आर्थिक विकास अहवाल नुकताच प्रकाशित केला आहे. 
• या अहवालात आयएमएफने भारताच्या अर्थव्यवस्था वाढीचा अंदाज वर्तविताना तो 6.8 टक्के राहणार असल्याचे म्हटले आहे.
• तसेच जगात सध्या मंदीचे सावट असतानाही भारत सर्वात वेगाने वाढणारी अर्थव्यवस्था असल्याचे आयएमएफकडून सांगण्यात आले आहे. 
• दरम्यान, भारतीय रिझर्व्ह बँकेने 2022-23 या आर्थिक वर्षात भारताचा विकासदर 7 टक्के राहणार असल्याचा अंदाज वर्तवला होता.

चीनपेक्षा भारताची स्थिती चांगली

• चीनचा विकासदर 2021 मध्ये 8.1 टक्के होता. तर 2022 मध्ये तो 3.2 टक्क्यांपर्यंत घसरला होता. 
• मात्र, आयएमएफच्या ताज्या अहवालात 2022-23 या चालू आर्थिक वर्षासाठी चीनचा विकासदर 4.4 टक्के राहण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. 
• भारताच्या विकासदरापेक्षा तो कमी आहे.

Source: Loksatta

सरन्यायाधीशपदासाठी धनंजय चंद्रचूड यांच्या नावाची शिफारस

• भारताचे सरन्यायाधीश उदय उमेश लळित यांनी मंगळवारी केंद्र सरकारकडे सर्वोच्च न्यायालयाचे ज्येष्ठ न्यायमूर्ती धनंजय चंद्रचूड यांच्या नावाची शिफारस आपले उत्तराधिकारी म्हणून केली आहे. 
• केंद्राने ही शिफारस स्वीकारल्यास 9 नोव्हेंबर रोजी ते देशाचे पन्नासावे सरन्यायाधीश बनतील. त्यांना दोन वर्षांचा कार्यकाळ लाभेल. 
• 10 नोव्हेंबर 2024 रोजी वयाच्या 65 व्या वर्षी ते निवृत्त होतील. विद्यमान सरन्यायाधीशांनी चंद्रचूड़ यांच्या नावाची शिफारस करणारे पत्र केंद्राला पाठवून मंगळवारी आगामी सरन्यायाधीशांच्या नियुक्तीसंदर्भातील प्रक्रिया सुरू केली.
• धनंजय चंद्रचूड हे दीर्घकाळ सरन्यायाधीशपद भूषवणारे यशवंत विष्णू चंद्रचूड यांचे पुत्र आहेत. 
• यशवंत चंद्रचूड यांनी 22 फेब्रुवारी 1978 ते 11 जुलै 1985 या कालावधीत या पदावर काम केले.
• 7 ऑक्टोबर रोजी केंद्रीय विधिमंत्री किरण रिजिजू यांनी उत्तराधिकाऱ्याची शिफारस करावी, अशा आशयाचे पत्र सरन्यायाधीश लळित यांना पाठवले होते. लळित यांना 74 दिवसांचा कालावधी मिळाला. ते सरन्यायाधीशपदावरून 8 नोव्हेंबर रोजी निवृत्त होणार आहेत. 

Source: Loksatta

गुजरातमधील मोढेरा बनणार सौर ऊर्जेवर चालणारं पहिलं गाव

• सौर ऊर्जेला चालना देण्याच्या दिशेने भारताने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल टाकलं आहे. गुजरातच्या मेहसाणा जिल्ह्यातील मोढेरा हे गाव भारतातील पहिलं सौर ऊर्जेवर चालणारं गाव म्हणून घोषित केलं जाणार आहे. 
• रविवारी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी स्वत: ही घोषणा करणार आहेत. गुजरात सरकारच्या मते, या प्रकल्पाचा एक भाग म्हणून मोढेरा गावातील एक हजारहून अधिक घरांवर सौर पॅनेल बसवण्यात आले आहेत. 
• यामुळे मोढेरा गावातील रहिवाशांना चोवीस तास वीज मिळणार आहे, असा दावा गुजरात सरकारने केला आहे.

Source: Loksatta

फ्लेक्सी-फ्युएल स्ट्राँग हायब्रीड इलेक्ट्रिक व्हेइकल्सवर पहिला पायलट प्रोजेक्ट लाँच 

• फ्लेक्सी-फ्यूल स्ट्राँग हायब्रीड इलेक्ट्रिक व्हेइकल्स (एफएफव्ही -एसएचईव्ही ) या भारतातील अशाप्रकारच्या टोयोटाच्या पहिल्या प्रायोगिक तत्त्वावरील वाहन प्रकल्पाचा केंद्रीय रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्री नितीन गडकरी यांनी आरंभ केला. 
• हे वाहन 100% पेट्रोल तसेच 20 ते 100% मिश्रित इथेनॉल आणि इलेक्ट्रिक उर्जेवर चालणार आहे. 
•  हा प्रायोगिक तत्त्वावरील प्रकल्प यशस्वी झाल्यानंतर इलेक्ट्रिक वाहनांचे कार्यक्षेत्र तयार होईल आणि या इलेक्ट्रिक वाहनांच्या निर्मितीमध्ये नवा भारत हा जागतिक स्तरावर नेतृत्व करेल. नाविन्यपूर्ण, क्रांतिकारी,शाश्वत, किफायतशीर, ऊर्जा-कार्यक्षम असे हे तंत्रज्ञान आहे आणि हे तंत्रज्ञान नव्या भारतातील वाहतूक क्षेत्राचा पूर्णपणे कायापालट करेल.

Source: PIB

महत्वाच्या बातम्या: महाराष्ट्र

सिंधुदुर्ग जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँकेला राष्ट्रीय स्तरावरचा एफसीबीए 2022 पुरस्कार जाहीर

• सिंधुदुर्ग जिल्हा मध्यवर्ती सहकारी बँकेला राष्ट्रीय स्तरावरचा एफसीबीए 2022 पुरस्कार जाहीर झाला आहे. सर्वोत्तम ई-पेमंट विभागासाठी हा पुरस्कार दिला जाणार आहे. 
• इंदोर इथं येत्या रविवारी होणाऱ्या कार्यक्रमात हा पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहे. 
• बँकांच्या कामकाजाचा लेखाजोखा घेऊन बँकिंग क्षेत्रामध्ये केलेल्या प्रगतीच्या आधारे तसेच अत्याधुनिक सेवा अशा बाबी विचारात घेऊन विविध गटातल्या पुरस्कारांसाठी बँकांची निवड केली जाते.  

Source: AIR

आजच्या संपूर्ण चालू घडामोडी तुम्हाला खाली दिलेल्या पीडीएफ मध्ये मिळतील. या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी, येथे क्लिक करा:

दैनिक चालू घडामोडी-12 October 2022, Download PDF

Daily Current Affairs-12 October 2022, Download PDF

More from us:

Candidates can check the relevant links given below for more comprehensive preparation for the upcoming MPSC Exam: