दैनिक चालू घडामोडी - MPSC Daily Current Affairs 09 May 2022

दैनिक चालू घडामोडी 09.05.2022

राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS-5) अहवाल

• केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्री, डॉ. मनसुख मांडविया यांनी राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS-5) च्या पाचव्या फेरीचा राष्ट्रीय अहवाल जारी केला.
• त्यांनी 2020-21 (31 मार्च 2021 रोजी) या वर्षासाठी ग्रामीण आरोग्य सांख्यिकी प्रकाशन देखील प्रसिद्ध केले आहे.

NFHS-5 राष्ट्रीय अहवालाचे प्रमुख परिणाम-

• अलीकडच्या काळात भारताने लोकसंख्या नियंत्रण उपायांमध्ये लक्षणीय प्रगती केली आहे.
• एकूण प्रजनन दर (TFR), राष्ट्रीय स्तरावर NFHS-4 आणि 5 दरम्यान प्रति महिला मुलांची सरासरी संख्या 2.2 ते 2.0 पर्यंत घसरली आहे.
• एकूणच गर्भनिरोधक प्रसार दर (CPR) देशात 54% वरून 67% पर्यंत वाढला आहे.
• भारतात संस्थात्मक जन्माचे प्रमाण 79 टक्क्यांवरून 89 टक्क्यांवर पोहोचले आहे. ग्रामीण भागातही सुमारे ८७ टक्के प्रसूती संस्थांमध्ये होतात आणि शहरी भागात हेच प्रमाण ९४ टक्के आहे.
• NFHS-5 मध्ये, 12-23 महिने वयोगटातील तीन-चतुर्थांश (77%) मुलांचे पूर्ण लसीकरण झाले, 
• 5 वर्षांखालील मुलांमधील स्टंटिंगचे प्रमाण गेल्या चार वर्षांपासून भारतात 38 ते 36 टक्क्यांपर्यंत कमी झाले आहे.
• 2019-21 मध्ये शहरी भागांपेक्षा (30%) ग्रामीण भागातील मुलांमध्ये (37%) स्टंटिंगचे प्रमाण जास्त आहे.
• NFHS-4 आणि NFHS-5 दरम्यान, स्वच्छ स्वयंपाक इंधनाचा वापर (44% ते 59%) आणि सुधारित स्वच्छता सुविधा (49% ते 70%), साबण आणि पाण्याने हात धुण्याच्या सुविधेसह (60% ते 78%) ) बऱ्यापैकी सुधारणा झाली आहे.
• Source: newsonair

सागरमाला प्रकल्प

• केंद्रीय बंदरे, जहाजबांधणी आणि जलमार्ग मंत्री सर्बानंद सोनोवाल यांनी नवी दिल्ली येथील विज्ञान भवन येथे राष्ट्रीय सागरमाला सर्वोच्च समिती (NSAC) च्या बैठकीचे अध्यक्षस्थान केले.

महत्त्वाचे मुद्दे

• बंदरे शिपिंग आणि जलमार्ग मंत्रालयाने सागरमाला कार्यक्रमांतर्गत "किनारपट्टीवरील जिल्ह्यांचा सर्वांगीण विकास" करण्यासाठी एक योजना तयार केली आहे.
• या समितीने सागरमाला कार्यक्रमाचा आढावा घेतला आणि बंदराशी संबंधित रस्ते आणि रेल्वे कनेक्टिव्हिटी प्रकल्पाच्या विकासाचा आढावा घेतला, तरंगत्या जेट्टी आणि अंतर्देशीय जलमार्गांचा विकास तसेच इतर अजेंडा बाबींचा आढावा घेतला. 
• 'सागरतृष्ठ समृद्धी योजना' या नव्या उपक्रमाच्या माध्यमातून किनारपट्टीवरील समाजाच्या सर्वांगीण विकासाबाबतही बैठकीत चर्चा करण्यात आली.
• मंत्रालयाने कन्व्हर्जन्स मोड अंतर्गत एकूण 567 प्रकल्पांची ओळख झाली आहे, ज्याची अंदाजे किंमत रु. 58,700 कोटी आहे.
• सागरी किनाऱ्यालगतच्या जिल्ह्यांच्या सर्वांगीण विकासात ओळखल्या जाणाऱ्या प्रकल्पांची आणि सागरमाला अंतर्गत प्राप्त झालेल्या नवीन प्रकल्प प्रस्तावांची भर पडल्याने एकूण प्रकल्पांची संख्या 6.5 लाख कोटी रुपयांच्या 1537 इतकी झाली आहे.
• सागरमाला कार्यक्रमांतर्गत 5.5 लाख कोटी रुपयांचे 802 प्रकल्प आहेत, जे 2035 पर्यंत अंमलात आणण्याचे लक्ष्य ठेवण्यात आले आहे. 

सागरमाला बद्दल:

• सागरमाला हा 2014 मध्ये पंतप्रधानांनी घोषित केलेल्या आणि 25 मार्च 2015 रोजी केंद्रीय मंत्रिमंडळाने मंजूर केलेल्या भारताच्या 7,500 किमी लांबीच्या किनारपट्टीच्या आणि 14,500 किमी संभाव्य जलमार्गाच्या संभाव्यतेचा उपयोग करून देशातील आर्थिक विकासाला गती देण्याच्या उद्देशाने राष्ट्रीय कार्यक्रम आहे.

Source: PIB

'JITO कनेक्ट 2022'

• जैन इंटरनॅशनल ट्रेड ऑर्गनायझेशनच्या 'JITO कनेक्ट 2022' च्या उद्घाटन सत्राला पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी संबोधित केले.

मुख्य मुद्दे

• जैन समाज आणि जीतोच्या तरुणांचे कौतुक करताना पंतप्रधान मोदींनी त्यांना स्थानिकांसाठी आवाज देण्याचे आवाहन केले.
• EARTH या शब्दाचा अर्थही त्यांनी स्पष्ट केला.
• ते म्हणाले की E म्हणजे Environment आहे जिथे पर्यावरणाचे रक्षण करणार्‍या पद्धतींना प्रोत्साहन दिले पाहिजे.
• त्यांनी A, म्हणजे Agriculture शेती आणि नैसर्गिक शेतीमध्ये गुंतवणूक करावी.
• R म्हणजे Recycling रीसायकलिंग आणि वर्तुळाकार अर्थव्यवस्थेवर लक्ष केंद्रित करा.
• T म्हणजे सर्वांसाठी Technology तंत्रज्ञान आणि एच म्हणजे आरोग्य सेवेचा विचार केला पाहिजे.

जैन इंटरनॅशनल ट्रेड ऑर्गनायझेशन (JITO) बद्दल:

• JITO ही जगभरातील जैनांना जोडणारी जागतिक संस्था आहे.
• JITO Connect म्युच्युअल नेटवर्किंग आणि वैयक्तिक परस्परसंवादासाठी एक मार्ग प्रदान करून व्यवसाय आणि उद्योगांना मदत करण्याचा एक प्रयत्न आहे.
• Source: newsonair

इस्रोने शुक्र ग्रहावर मोहीम आखली

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) चे अध्यक्ष एस. सोमनाथ यांनी सांगितले की, व्हीनस मोहिमेची कल्पना करण्यात आली आहे आणि एक प्रकल्प अहवाल तयार करण्यात आला आहे.

मुख्य मुद्दे

• चंद्र आणि मंगळावर मोहिमा पाठवल्यानंतर, इस्रो आता सूर्यमालेतील सर्वात उष्ण ग्रहाच्या पृष्ठभागाच्या खाली काय आहे याचा अभ्यास करण्यासाठी आणि त्याच्या आच्छादित असलेल्या सल्फ्यूरिक ऍसिड ढगांच्या खाली असलेले रहस्य उलगडण्यासाठी शुक्राची परिक्रमा करण्यासाठी अवकाशयान तयार करत आहे.
• अंतराळ संस्था डिसेंबर 2024 च्या खिडकीवर (2024 window) लक्ष ठेवत आहे, ज्याच्या पुढील वर्षासाठी नियोजित परिभ्रमण युक्तीने प्रक्षेपण केले जाईल जेव्हा पृथ्वी आणि शुक्र इतके संरेखित केले जातील की कमीतकमी प्रणोदक (propellant) वापरून अंतराळयान शेजारच्या ग्रहाच्या कक्षेत ठेवता येईल.
• पुढील तत्सम विंडो २०३१ मध्ये उपलब्ध होईल.

शुक्र बद्दल:

• शुक्र हा सूर्यापासूनचा दुसरा ग्रह आहे आणि प्रेम आणि सौंदर्याच्या रोमन देवीच्या नावावरून त्याचे नाव देण्यात आले आहे.
• चंद्रानंतर पृथ्वीच्या रात्रीच्या आकाशातील सर्वात तेजस्वी नैसर्गिक वस्तू म्हणून, शुक्र छाया टाकू शकतो आणि दिवसा उजेडात उघड्या डोळ्यांना दिसू शकतो.
• शुक्र दर 224.7 पृथ्वी दिवसांनी सूर्याभोवती फिरतो.
• जरी बुध सूर्याच्या जवळ आहे, शुक्र हा आपल्या सूर्यमालेतील सर्वात उष्ण ग्रह आहे.
• त्याचे घनदाट वातावरण हरितगृह वायू कार्बन डायऑक्साइडने भरलेले आहे आणि त्यात सल्फ्यूरिक ऍसिडचे ढग आहेत.
• Source: The Hindu

‘असनी’ चक्रीवादळ

• दक्षिण अंदमान समुद्रात घोंघावणारे 'असनी' (Asani) चक्रीवादळ ८ मे २०२२ पर्यंत अल्पायुषी चक्रीवादळ बनण्याच्या मार्गावर असून आंध्र प्रदेशातील विशाखापट्टणम ते ओडिशातील भुवनेश्वर दरम्यान १० मेपर्यंत लँडफॉल होईल, असे संकेत भारतीय हवामानशास्त्र विभागाने (आयएमडी) दिले आहेत.

मुख्य मुद्दे

• आयएमडीच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी पुष्टी केली आहे की, सध्या या चक्रीवादळामुळे पश्चिम बंगालमध्ये मोठे नुकसान होण्याची शक्यता नाही.
• तथापि, 10-13 मे रोजी गंगेच्या पश्चिम बंगालवर जोरदार वारे आणि 7-11 सेंटीमीटर इतका मुसळधार पाऊस पडण्याची शक्यता आहे.
• तथापि, "बांगलादेशच्या दिशेने चक्रीवादळाच्या मार्गावर परत येण्याच्या शक्यतेसह, ज्याचा पश्चिम बंगालच्या किनारपट्टीवर अधिक थेट परिणाम होणार आहे" यासह अनेक परिवर्तनशीलता सामील आहेत.
• असनी: कमी दाबाचे क्षेत्र चक्रीवादळात विकसित झाल्यास, त्याला असनी म्हटले जाईल, जे श्रीलंकेच्या हवामान अधिकाऱ्यांनी दिलेले नाव आहे. सिंहलीमध्ये असनी म्हणजे 'क्रोध' किंवा 'क्रोध'.

Source: DTE

2022 जागतिक अन्न पुरस्कार

• Cynthia Rosenzweig, एक वरिष्ठ संशोधन शास्त्रज्ञ आणि NASA च्या गोडार्ड इन्स्टिट्यूट फॉर स्पेस स्टडीज, न्यूयॉर्क शहरातील हवामान प्रभाव गटाच्या प्रमुख, यांना वर्ल्ड फूड प्राइज फाउंडेशनकडून 2022 चा जागतिक अन्न पुरस्कार मिळाला.
• जागतिक अन्न पुरस्कार हा एक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार आहे ज्याची संकल्पना "अन्न आणि कृषीसाठी नोबेल पारितोषिक" म्हणून केली जाते ज्याचा उद्देश सर्वांसाठी अन्नाची गुणवत्ता, प्रमाण आणि उपलब्धता शाश्वतपणे वाढवण्यासाठी नवकल्पनांना प्रोत्साहन देणे आणि कृती करण्यास प्रेरित करणे आहे.
• हवामान आणि अन्न प्रणाली यांच्यातील संबंध समजून घेण्यासाठी आणि भविष्यात दोन्ही कसे बदलतील याचा अंदाज लावण्यासाठी तिच्या संशोधनासाठी रोसेनझ्वेगची या पुरस्कारासाठी निवड करण्यात आली.
• Source: worldfoodprize.org

इंडो-पाक वॉर 1971- रिमिनिसेन्स ऑफ एअर वॉरियर्स: पुस्तक

• संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी नवी दिल्लीतील ३७ व्या एअर चीफ मार्शल पीसी लाल मेमोरियल लेक्चरमध्ये ‘इंडो-पाक वॉर 1971- रिमिनिसेन्स ऑफ एअर वॉरियर्स’ या पुस्तकाचे प्रकाशन केले.
• या पुस्तकात दिग्गजांनी लिहिलेले 50 लेख आहेत ज्यांनी त्यांचे अनुभव तपशीलवार सांगितले आहेत.
• एअर मार्शल जगजीत सिंग आणि ग्रुप कॅप्टन शैलेंद्र मोहन यांनी या पुस्तकाचे संपादन केले आहे.

स्रोत: द हिंदू

08 मे, जागतिक थॅलेसेमिया दिन

• जागतिक थॅलेसेमिया दिन दरवर्षी ८ मे रोजी साजरा केला जातो.
• थॅलेसेमिया इंटरनॅशनल फेडरेशन (TIF) द्वारे प्रथम 1994 मध्ये, TIF संस्थापक पॅनोस एंग्लेझोस यांचे पुत्र जॉर्ज एंग्लेझोस यांच्या स्मरणार्थ हा कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. या आजाराने त्यांना आपला जीव गमवावा लागला होता. तेव्हापासून हा कार्यक्रम दरवर्षी साजरा केला जातो.

थॅलेसेमिया:

• थॅलेसेमिया हा रक्ताचा विकार आहे जो मुलांना त्यांच्या पालकांकडून वारशाने मिळतो.
• या आजारात व्यक्तीच्या शरीरातील हिमोग्लोबिन आणि लाल रक्तपेशी निर्माण करण्याच्या क्षमतेवर गंभीर परिणाम होतो.

स्रोत: बिझनेस स्टँडर्ड

या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी, येथे क्लिक करा:

दैनिक चालू घडामोडी-09 मे 2022, Download PDF

Daily Current Affairs-09 May 2022, Download PDF

More From Us:

Maharashtra Static GK 

MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English

Important Government Schemes For MPSC 

NCERT Books for MPSC State Exam 2022

Maharashtra State Board Books PDF

MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]

Download BYJU'S Exam Prep App

Daily, Monthly, Yearly Current Affairs Digest, Daily Editorial Analysis, Free PDF's & more, Join our Telegram Group Join Now