दैनिक चालू घडामोडी 04.10.2022

महत्त्वाच्या बातम्या : राष्ट्रीय

YUVA 2.0

बातम्यांमध्ये का:

• तरूण आणि होतकरू लेखकांना मार्गदर्शन करून त्यांना घडवण्‍यासाठी, पंतप्रधानांची योजना म्हणजेच ‘युवा-2.0' (Young, Upcoming and Versatile Authors) योजना सुरू केली आहे.

मुख्य मुद्दे:

• 30 वर्षाच्या आतील तरूण आणि उदयोन्मुख लेखकांना प्रशिक्षणाप्रमाणे मार्गदर्शन करण्‍याची ही योजना असून देशात वाचन, लेखन आणि पुस्तक संस्कृतीला प्रोत्साहन देण्यात येणार आहे. 
• तसेच भारत आणि भारतीय लेखनाला जागतिक स्तरावर पुढे नेण्याचा या योजनेचा उद्देष्य आहे. 
• युवाच्या पहिल्या आवृत्तीत 22 भारतीय भाषा आणि इंग्रजीतून लेखन करणा-या तरूण आणि उदयोन्मुख लेखकांनी मोठ्या प्रमाणावर सहभाग घेतल्यामुळे ही योजना प्रभावी ठरली. 
• त्यामुळे आता युवा 2.0 म्हणजेच (वाययूव्‍हीए - तरूण, होतकरू आणि अष्टपैलू- ब‍हुमुखी लेखक) हा योजनेचा दुसरा टप्पा सुरू करण्यात आला आहे.

युवा 2.0 (YUVA 2.0) योजनेचे वेळापत्रक पुढीलप्रमाणे आहे:

• योजनेची घोषणा 2 ऑक्टोबर 2022.
• 2 ऑक्टोबर 2022 - 30 नोव्हेंबर 2022 दरम्यान https://www.mygov.in/ द्वारे आयोजित केलेल्या अखिल भारतीय स्पर्धेद्वारे एकूण 75 लेखकांची निवड केली जाईल.
• प्राप्त प्रस्तावांचे मूल्यमापन 1 डिसेंबर 2022 ते 31 जानेवारी 2023 पर्यंत केले जाईल.
• 28 फेब्रुवारी 2023 रोजी विजेत्यांची घोषणा केली जाईल.
• तरुण लेखकांना 1 मार्च 2023 ते 31 ऑगस्ट 2023 या कालावधीत सुविख्यात लेखक/गुरूंकडून प्रशिक्षण दिले जाईल.
• त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली, प्रकाशित पुस्तकांचा पहिला संच 2 ऑक्टोबर 2023 रोजी प्रकाशित केला जाईल.
• युवा 2.0 ची थीम 'लोकशाही (संस्था, घटना, लोक, घटनात्मक मूल्ये - भूतकाळ, वर्तमान, भविष्य)' आहे.
• युवा 2.0 योजनेअंतर्गत अखिल भारतीय स्पर्धेद्वारे एकूण 75 लेखकांची निवड केली जाईल.
• योजनेंतर्गत निवडलेल्या तरुण लेखकांना प्रख्यात लेखक/मार्गदर्शकांकडून प्रशिक्षित केले जाईल.

स्रोत: PIB

2021 मध्ये तामिळनाडू आणि महाराष्ट्र सर्वाधिक परदेशी पर्यटक

बातम्यांमध्ये का:

भारतीय पर्यटन सांख्यिकी 2022 ने जारी केलेल्या भारत अहवालानुसार तामिळनाडू आणि महाराष्ट्र ही विदेशी पर्यटकांसाठी सर्वाधिक लोकप्रिय राज्ये आहेत. 

मुख्य मुद्दे:

• इंडियन टूरिझम स्टॅटिस्टिक्स 2022 ने जारी केलेल्या अहवालानुसार, 2021-2022 मध्ये महाराष्ट्र आणि तामिळनाडूमध्ये परदेशी पर्यटकांची संख्या अनुक्रमे 1.26 दशलक्ष आणि 1.23 दशलक्ष होती.
• जागतिक पर्यटन दिनानिमित्त (27 सप्टेंबर 2022) भारताचे उपराष्ट्रपती जगदीप धनखड यांच्या हस्ते 'इंडियन टुरिझम स्टॅटिस्टिक्स 2022' या अहवालाचे प्रकाशन करण्यात आले.
• सरकारी आकडेवारीनुसार, 2021-2022 मध्ये भारतात 677.63 दशलक्ष देशी पर्यटक होते, जे 2020 मधील 610.22 दशलक्ष वरून 11.05% वाढले आहे.
• 2021-22 या वर्षासाठी एकूण परदेशी पाहुण्यांची संख्या 3,18,673 होती, जी 2020-21 मधील 4,15,859 वरून 23.4% कमी झाली आहे.
• अहवालानुसार, देशांतर्गत पर्यटकांची सर्वाधिक संख्या असलेली दोन राज्ये अनुक्रमे 140.65 दशलक्ष आणि 86.12 दशलक्ष तमिळनाडू आणि उत्तर प्रदेश आहेत.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

सीबीआयचे ‘ऑपरेशन गरुडा’ अमली पदार्थांविरोधात देशव्यापी कारवाई

बातम्यांमध्ये का:

• केंद्रीय अन्वेषण ब्युरो (CBI) कडून बहु-स्तरीय 'ऑपरेशन गरुड' सुरू करण्यात आले आहे.

मुख्य मुद्दे:

• अंमली पदार्थांच्या तस्करीवरील गुन्हेगारी गुप्तचरांची जलद देवाणघेवाण आणि इंटरपोलच्या माध्यमातून आंतरराष्ट्रीय न्यायालयांमध्ये समन्वित कायद्याची अंमलबजावणी करून आंतरराष्ट्रीय संबंधांसह नेटवर्क विस्कळीत, अधोगती आणि नष्ट करण्यात ऑपरेशन गरुडा महत्त्वपूर्ण ठरेल.
• ऑपरेशन गरुडा हे एक जागतिक ऑपरेशन आहे जे इंटरपोल आणि नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरोच्या निकट समन्वयाने सुरू करण्यात आले.
• हिंद महासागर क्षेत्रावर विशेष लक्ष केंद्रित करून अवैध ड्रग्ज आणि सायकोट्रॉपिक पदार्थांच्या तस्करीचा सामना करण्यासाठी ऑपरेशन गरुड सुरू करण्यात आले.
• ऑपरेशन गरुड अंतर्गत, भारतातील अनेक राज्यांमध्ये आतापर्यंत अनेक अटक, शोध आणि जप्ती करण्यात आल्या आहेत.
• या विशेष मोहिमेदरम्यान 6600 संशयितांची चौकशी करण्यात आली असून 127 नवीन गुन्हे दाखल करण्यात आले आहेत तसेच 6 फरारी गुन्हेगारांसह 175 जणांना अटक करण्यात आली आहे.

स्रोत: टाईम्स ऑफ इंडिया

महत्त्वाच्या बातम्या: अर्थव्यवस्था

कार्ड टोकनायझेशनची अंमलबजावणी

बातम्यांमध्ये का:

• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या म्हणण्यानुसार, 1 ऑक्टोबर 2022 पासून कार्ड-आधारित पेमेंटचे टोकनीकरण लागू केले जाईल.

मुख्य मुद्दे:

• कार्ड टोकनीकरणाची मुदत यापूर्वी दोनदा वाढवण्यात आली आहे.
• सुमारे 35 कोटी टोकन आधीच तयार केले गेले आहेत आणि सप्टेंबरमध्ये एकूण 63 कोटी रुपयांचे सुमारे 40 टक्के व्यवहार टोकन वापरून केले गेले.
• RBI ने सर्व व्यापाऱ्यांना 1 ऑक्टोबरपूर्वी ग्राहकांचे डेबिट आणि क्रेडिट कार्ड तपशील हटवण्याचे आणि कार्ड पेमेंट्सच्या जागी युनिक टोकन देण्याचे निर्देश दिले आहेत.
• 16-अंकी कार्ड क्रमांक, नाव, कालबाह्यता तारीख आणि टोकन नावाचा एक अद्वितीय कार्ड क्रमांक यासारख्या सर्व संवेदनशील तपशीलांसह कोड मास्क करून कार्ड टोकनायझेशन अधिक सुरक्षित करते.
• कार्ड टोकनायझेशन नियम कार्ड जारीकर्ता आणि कार्ड नेटवर्क वगळता सर्व भागधारकांना लागू होईल.
• टोकनायझेशन ही कार्डचे तपशील एका अद्वितीय कोड किंवा टोकनने बदलण्याची प्रक्रिया आहे, ज्यामुळे व्यक्तींना कार्डचे संवेदनशील तपशील उघड न करता ऑनलाइन खरेदी करता येते.

स्रोत: द हिंदू

महत्वाची नियुक्ती

इस्रोचे शास्त्रज्ञ अनिल कुमार यांची IAF च्या उपाध्यक्षपदी निवड

बातम्यांमध्ये का:

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे प्रतिष्ठित संशोधक अनिल कुमार यांची आंतरराष्ट्रीय अंतराळवीर महासंघ (IAF) चे उपाध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे.

महत्त्वाचे मुद्दे:

• सध्या, डॉ. अनिल कुमार ISRO टेलीमेट्री, ट्रॅकिंग आणि कमांड नेटवर्क असोसिएट डायरेक्टर (ISTRAC) आहेत.
• 1951 मध्ये इंटरनॅशनल एस्ट्रोनॉटिकल फेडरेशनची स्थापना झाली.
• IAF चे 72 देशांमध्ये 433 सदस्य आहेत, ज्यामुळे ती अंतराळ वकिलीसाठी जगातील शीर्ष संघटनांपैकी एक आहे.
• आयएएफ इंटरनॅशनल एस्ट्रोनॉटिकल फेडरेशन काँग्रेस (IAC) आयोजित करते.
• संशोधन आणि अन्वेषण, ऑपरेशन्स आणि ऍप्लिकेशन्स, तंत्रज्ञान, पायाभूत सुविधा आणि अवकाश आणि समाजातील विकासांवरील तांत्रिक कार्यक्रम आंतरराष्ट्रीय अंतराळवीर फेडरेशन काँग्रेसचा भाग आहेत. 

स्रोत: बिझनेस स्टँडर्ड

महत्वाच्या बातम्या: क्रीडा

36 व्या राष्ट्रीय खेळ

बातम्यांमध्ये का:

• गुजरातमधील अहमदाबाद येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते 36 व्या राष्ट्रीय खेळांचे उद्घाटन करण्यात आले.

मुख्य मुद्दे:

• भारताचे 2022 राष्ट्रीय खेळ यावर्षी 29 सप्टेंबर ते 12 ऑक्टोबर दरम्यान होणार आहेत.
• 36 व्या राष्ट्रीय खेळ ज्यांना गुजरात 2022 म्हणून ओळखले जाते, 36 व्या राष्ट्रीय खेळांचे आयोजन अहमदाबाद, गांधीनगर, सुरत, वडोदरा, राजकोट आणि भावनगर येथे केले जाईल.
• अॅथलेटिक्स, फील्ड हॉकी, फुटबॉल, व्हॉलीबॉल, टेबल टेनिस, स्केटबोर्डिंग, कबड्डी, मलखांभा यासारखे खेळ इत्यादींचा 36 व्या राष्ट्रीय क्रीडा स्पर्धेत समावेश करण्यात आला आहे, ज्यामध्ये 28 राज्ये आणि 8 केंद्रशासित प्रदेशातील संघ सहभागी होणार आहेत.
• लडाख आणि दादरा आणि नगर हवेली आणि दमण आणि दीव या नवीन केंद्रशासित प्रदेशांद्वारे या वर्षी 36 व्या राष्ट्रीय खेळांचे पदार्पण होईल.
• राष्ट्रीय खेळांची शेवटची आवृत्ती केरळमध्ये 2015 साली झाली होती.
• सुरुवातीच्या काळात भारताचे राष्ट्रीय खेळ भारतीय ऑलिम्पिक खेळ म्हणून आयोजित केले गेले.
• लाहोर येथे 1924 च्या भारतीय ऑलिम्पिक खेळांच्या 9व्या आवृत्तीपासून, हे खेळ भारतातील प्रमुख शहरांमध्ये दर दोन वर्षांनी आयोजित केले जातात.
• सन 1940 मध्ये, भारतीय ऑलिम्पिक खेळ राष्ट्रीय खेळ म्हणून आयोजित करण्यात आले होते, ज्यामध्ये देशाच्या विविध भागांतील खेळाडूंमधील स्पर्धांचा समावेश होता.
• ऑलिम्पिक खेळ, आशियाई खेळ आणि इतर आंतरराष्ट्रीय क्रीडा स्पर्धांमध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेद्वारे खेळाडूंची निवड केली जाते.

स्रोत: Livemint

महत्वाचे दिवस

02 ते 08 ऑक्टोबर 2022 रोजी 68 वा राष्ट्रीय वन्यजीव सप्ताह साजरा करण्यात येईल

बातम्यांमध्ये का:

• 68 वा राष्ट्रीय वन्यजीव सप्ताह 2 ते 8 ऑक्टोबर 2022 दरम्यान भारतभर साजरा केला जाणार आहे.

मुख्य मुद्दे:

• राष्ट्रीय वन्यजीव सप्ताह मोहिमेचा मुख्य उद्देश प्राणी जीवांचे संवर्धन आणि संरक्षण करणे हा आहे.
• राष्ट्रीय वन्यजीव सप्ताहाचे उद्दिष्ट लोकांना प्राण्यांच्या जीवनाविषयी जागरुक करणे आणि मोठ्या संख्येने प्राण्यांना त्यांच्या अन्नासाठी किंवा इतर कारणांसाठी न मारता वाचवण्यासाठी प्रोत्साहित करणे आहे.
• राष्ट्रीय वन्यजीव सप्ताहाचे उद्दिष्ट वन्यजीवांचे संवर्धन आणि संरक्षण याबद्दल जागरुकता वाढवणे आणि वन्यजीवांच्या संरक्षणासाठी अतिरिक्त सेवा स्थापन करणे हे आहे.
• भारतातील वन्यजीव संवर्धनाच्या दीर्घकालीन उद्दिष्टांबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी भारतीय वन्यजीव मंडळाने 1952 मध्ये वन्यजीव सप्ताहाची स्थापना केली.
• वन्यजीव दिन प्रथम 1955 मध्ये साजरा करण्यात आला, परंतु नंतर 1957 मध्ये त्याचे नाव बदलून वन्यजीव सप्ताह असे करण्यात आले.
• वन्यजीवांच्या जीवनाचे रक्षण करण्यासाठीच्या महत्त्वाच्या उपाययोजनांबाबत जनतेला जागरूक करण्याच्या उद्देशाने वन्यजीव सप्ताह सुरू करण्यात आला.
• वन्यजीवांच्या संरक्षणासाठी भारत सरकारने वन्यजीव परिषदेची स्थापना केली आहे, जी वन्यजीवांच्या संवर्धनाबाबत जागरूकता निर्माण करण्यासाठी वचनबद्ध आहे.

स्रोत: इंडियन एक्सप्रेस

जागतिक अधिवास दिन 2022

बातम्यांमध्ये का:

• जागतिक अधिवास दिन ऑक्टोबर महिन्याच्या पहिल्या सोमवारी साजरा केला जातो, यावर्षी जागतिक अधिवास दिन 3 ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जातो.

मुख्य मुद्दे:

• 3 ऑक्टोबर रोजी बालिकेसिर , तुर्की येथे जागतिक अधिवास दिन 2022 जागतिक स्तरावर साजरा केला जाईल.
• जागतिक अधिवास दिन प्रत्येक व्यक्तीला योग्य राहणीमान प्रदान करण्यासाठी साजरा केला जातो.
• जागतिक निवास दिन 2022 ची थीम माइंड द गॅप आहे.
• जागतिक अधिवास दिन साजरा करण्यामागचा उद्देश हा आहे की, येणाऱ्या पिढ्यांना जगाचा अभिमान वाटेल असे ठिकाण बनवावे.
• सन 1985 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने जागतिक अधिवास दिन साजरा करण्याचा ठराव मंजूर केला.
• नैरोबी, केनिया येथे 1986 मध्ये पहिला जागतिक अधिवास दिन आयोजित करण्यात आला होता.
• या पृथ्वीतलावरील प्रत्येक व्यक्तीला निवारा मिळण्याचा मूलभूत अधिकार आहे, या पृथ्वीवरील प्रत्येक व्यक्ती योग्य घरासाठी पात्र आहे याची लोकांना जाणीव करून देण्यासाठी जागतिक निवास दिन साजरा केला जातो.

स्रोत: जनसत्ता

स्वदेशी बनावटीचे आणि देशातच विकसित केलेले लाइट कॉम्बॅट हेलिकॉप्टर (एलसीएच) भारतीय हवाई दलात दाखल

• संरक्षण क्षेत्रातील आत्मनिर्भरतेला मोठे प्रोत्साहन देणारे, लाइट कॉम्बॅट हेलिकॉप्टर (एलसीएच-तुलनेने हलक्या वजनाचे लढाऊ हेलिकॉप्टर) 3 ऑक्‍टोबर 2022 रोजी भारतीय हवाई दलात औपचारिकरित्या दाखल झाले.
• एका औपचारिक सोहळय़ात संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंह यांनी या हेलिकॉप्टरचे ‘प्रचंड’ असे नामकरण केले. 
• हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेडने (एचएएल) याची संरचना केली असून ते विकसितही केले आहे. एचएएलने संरचना आणि विकसित केलेले एलसीएच पहिले स्वदेशी बहुउपयोगी लढाऊ हेलिकॉप्टर आहे.
• यंदा मार्चमध्ये, पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या अध्यक्षतेखालील सुरक्षाविषयक मंत्रिमंडळ समितीने स्वदेशी बनावटीची 15 हेलिकॉप्टर विकसित करण्यासाठी तीन हजार 887 कोटींचा निधी मंजूर केला होता. यापैकी दहा हेलिकॉप्टर हवाई दल आणि पाच लष्करात सामील करण्यात येतील.

वैशिष्टय़े काय?

• ‘हिंदूस्थान एरोनॉटिक्स लिमिटेड’कडून (एचएएल) विकसित.
• अधिक उंचीवरून कामगिरी बजावण्याची क्षमता.
• 5.8 टन वजन आणि दोन इंजिन, विविध शस्त्रांच्या वापराची सज्जता.  
• रात्री हल्ला करण्याची क्षमता, आपत्कालीन स्थितीत सुरक्षित उतरवण्याची सोय.

Source: Loksatta

स्वीडिश शास्त्रज्ञ स्वान्ते पाबो यांना वैद्यकशास्त्रातले नोबेल

• स्वीडिश शास्त्रज्ञ स्वंते पाबो(Svante Pabo) यांना नोबेल पुरस्कारने( Nobel Prize) सन्मानित करण्यात आले आहे. 2022 वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार पाबो यांना प्रदान करण्यात आला आहे. पाबो यांनी 40 हजार वर्षांपूर्वी नामशेष झालेल्या मानवांच्या प्रजातीचे यशस्वी संशोधन केले आहे. नोबेल पुरस्कार हा जगातील सर्वात प्रतिष्ठेच्या पुरस्कारांपैकी एक आहे.
• स्वंते पाबो यांना विलुप्त होमिनिन आणि मानवी उत्क्रांतीच्या अनुवांशिक (जीनोम) संबंधित शोधांसाठी त्यांना हा पुरस्कार देण्यात आला आहे. पाबो हे पॅलेओजेनेटिक्सच्या संस्थापकांपैकी एक आहेत, ज्यांनी निएंडरथल जीनोमवर सखोल संशोधन केले आहे.
• जर्मनीतील लीपझिंग येथील मॅक्स प्लँक इन्स्टिट्यूट फॉर इव्होल्यूशनरी एन्थ्रोपोलॉजी येथील मेंजेनेटिक्स विभागाचे संचालक म्हणून त्यांनी काम पाहिले आहे.
• पाबो हे एक आनुवंशिकशास्त्रज्ञ आहे. उत्क्रांतीविषयक अनुवांशिक क्षेत्रातील ते तज्ञ आहे. त्यांनी निएंडरथल जीनोमवर बरेच काम केले.

स्वंते पाबो यांनी केलेले संशोधन

• निएंडरथल या मानवी प्रजातीचे त्यांनी संशोधन केले. हा मानवी वंशाची नामशेष झालेली प्रजाती आहे. जर्मनीतील निएंडर व्हॅलीमध्ये आदी मानवाची काही हाडे सापडली होती, त्या आधारावर त्यांना निएंडरथल मानव असे नाव देण्यात आले.
• या मानवी प्रजातीची उंची इतर मानवांपेक्षा लहान होती. यांची उंची 4.5 ते 5.5 फूट होती. यांच्या केसांचा रंग काळा आणि त्वचा पिवळी होती. हे पश्चिम युरोप, पश्चिम आशिया आणि आफ्रिकेत राहत होते. हे मानव सुमारे 1.60 लाख वर्षांपूर्वी पृथ्वीवर वास्तव्य करत करत असल्याचा पुरातत्वशास्त्रज्ञांचा दावा आहे.

Source: TV9Marathi

आजच्या संपूर्ण चालू घडामोडी तुम्हाला खाली दिलेल्या पीडीएफ मध्ये मिळतील. या घटकाची पीडीएफ डाउनलोड करण्यासाठी, येथे क्लिक करा:

दैनिक चालू घडामोडी-04 October 2022, Download PDF

Daily Current Affairs-04 October 2022, Download PDF

More from us:

Candidates can check the relevant links given below for more comprehensive preparation for the upcoming MPSC Exam: