- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
समान नागरी संहिता: आव्हाने, सूचना आणि वादविवाद, कलम 44, Uniform Civil Code (UCC)
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023
एकसमान नागरी संहिता सर्व धार्मिक समुदायांना लागू होण्यासाठी एक देश, एक नियम असा प्रतिध्वनित आहे. भारतीय राज्यघटनेच्या कलम ४४ मध्ये ‘समान नागरी संहिता’ हा शब्द स्पष्टपणे नमूद केलेला आहे. कलम ४४ म्हणते, “राज्य भारताच्या संपूर्ण भूभागात नागरिकांसाठी समान नागरी संहिता सुरक्षित करण्याचा प्रयत्न करेल.” आजच्या लेखात आपण समान नागरी कायदा या विषयी संपूर्ण माहिती बघणार आहे.
Download BYJU’S Exam Prep App and prepare General Knowledge for Maharashtra State exams.
Table of content
समान नागरी संहिता
- राष्ट्रीय एकात्मता आणि लैंगिक न्याय, समानता आणि महिलांच्या प्रतिष्ठेला चालना देण्यासाठी UCC तयार करण्यासाठी 2019 मध्ये पहिली याचिका दाखल झाल्यापासून भारतातील समान नागरी संहिता हा अलीकडे मोठ्या प्रमाणावर चर्चेचा विषय आहे.
- कायदा व न्याय मंत्रालयाने 2019 मध्ये दाखल केलेल्या जनहित याचिकेला उत्तर देताना म्हटले आहे की, समान नागरी संहिता (यूसीसी), संविधान (कलम 44) अंतर्गत निर्देश तत्त्वाची अंमलबजावणी करणे हा सार्वजनिक धोरणाचा विषय आहे आणि या संदर्भात कोणतेही निर्देश न्यायालय जारी करू शकत नाही.
- केंद्राने यूसीसीशी संबंधित विविध मुद्द्यांची तपासणी करून त्याबाबत शिफारशी करण्याची विनंती भारतीय कायदा आयोगाला (21 वी) केली आहे.
About UCC
- यू.सी.सी. हा असा कायदा आहे जो संपूर्ण देशासाठी एक कायदा प्रदान करेल, जो सर्व धार्मिक समुदायांना त्यांच्या वैयक्तिक बाबींमध्ये लागू होईल जसे की, विवाह, घटस्फोट, वारसा, दत्तक घेणे इ.
- राज्यघटनेच्या कलम ४४ मध्ये असे नमूद करण्यात आले आहे की, संपूर्ण भारतातील प्रदेशातील नागरिकांसाठी यूसीसी सुरक्षित करण्याचा राज्य प्रयत्न करेल.
- कलम ४४ हे राज्य धोरणाच्या (डीपीएसपी) निर्देशक तत्त्वांपैकी एक आहे.
- कलम 37 मध्ये परिभाषित केल्याप्रमाणे, डी.पी.एस.पी. न्यायप्रविष्ट (कोणत्याही न्यायालयाद्वारे अंमलात आणण्यायोग्य नाही) नाहीत, परंतु त्यामध्ये नमूद केलेली तत्त्वे प्रशासनात मूलभूत आहेत.
भारतातील UCC ची स्थिती:
- भारतीय करार कायदा 1872, नागरी प्रक्रिया संहिता, मालमत्ता हस्तांतरण कायदा 1882, भागीदारी कायदा 1932, पुरावा कायदा, 1872 इत्यादी बहुतेक नागरी बाबींमध्ये भारतीय कायदे समान संहितेचे पालन करतात.
- तथापि, राज्यांनी शेकडो दुरुस्त्या केल्या आहेत आणि म्हणूनच, काही बाबींमध्ये, या धर्मनिरपेक्ष नागरी कायद्यांमध्ये देखील विविधता आहे.
- अलिकडेच, अनेक राज्यांनी समान मोटार वाहन कायदा, 2019 द्वारे शासित करण्यास नकार दिला.
पार्श्वभूमी
- यू.सी.सी.चा उगम वसाहतवादी भारतात आहे जेव्हा ब्रिटिश सरकारने 1835 मध्ये आपला अहवाल सादर केला होता, ज्यात गुन्हे, पुरावे आणि करारांशी संबंधित भारतीय कायद्याच्या संहिताकरणात एकरूपता असणे आवश्यक आहे, विशेषत: हिंदू आणि मुस्लिमांचे वैयक्तिक कायदे अशा संहितीकरणाच्या बाहेर ठेवण्याची शिफारस केली होती.
- ब्रिटीश राजवटीच्या शेवटच्या काळात वैयक्तिक समस्यांशी संबंधित कायदे वाढल्याने 1941 मध्ये हिंदू कायद्याचे संहिता बनवण्यासाठी सरकारला बी एन राऊ समिती स्थापन करण्यास भाग पाडले.
- या शिफारशींच्या आधारे, हिंदू, बौद्ध, जैन आणि शीख यांच्यातील इंटस्टेट किंवा अनिच्छित उत्तराधिकाराशी संबंधित कायद्यात सुधारणा करण्यासाठी आणि संहिताबद्ध करण्यासाठी 1956 मध्ये हिंदू उत्तराधिकार कायदा म्हणून एक विधेयक स्वीकारण्यात आले.
या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:
समान नागरी संहिता, Download PDF मराठीमध्ये
More From Us:
MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English
Important Government Schemes For MPSC
NCERT Books for MPSC State Exam 2022
Maharashtra State Board Books PDF
MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]
Daily, Monthly, Yearly Current Affairs Digest, Daily Editorial Analysis, Free PDF’s & more, Join our Telegram Group Join Now
