- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
पेमेंट बँक: इतिहास आणि नियम, Payments Bank in India Study Notes, Download PDF
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने पेटीएम पेमेंट्स बँकेला “बँकेत आढळलेल्या भौतिक पर्यवेक्षी चिंतांचा” हवाला देऊन तात्काळ प्रभावाने नवीन ग्राहक घेणे थांबवण्याचे निर्देश दिले आहेत. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने एका निवेदनात म्हटले आहे की, बँकेला तिच्या IT प्रणालीचे सर्वसमावेशक ऑडिट करण्यासाठी ऑडिट फर्म नियुक्त करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. आजच्या लेखात आपण पेमेंट बँक काय असतात याच्या विषयी संपूर्ण माहिती जाणून घेणार आहोत.
Download BYJU’S Exam Prep App and prepare General Knowledge for Maharashtra State exams.
Table of content
पेमेंट बँक
- पेमेंट बँक (एअरटेल पेमेंट बँक, इंडिया पोस्ट पेमेंट बँक, इ.) ही इतर बँकांसारखीच असते, परंतु ती लहान किंवा मर्यादित प्रमाणात कार्यरत असते. हा घटक MPSC राज्यसेवा, MPSC संयुक्त , MPSC CDPO, MPSC गट क आणि इत्यादी परीक्षांसाठी उपयुक्त आहे.
- पेमेंट्स बँकेमध्ये क्रेडिट जोखीम समाविष्ट नाही. हे बहुतेक बँकिंग ऑपरेशन्स पार पाडू शकते परंतु कर्ज अग्रिम किंवा क्रेडिट कार्ड जारी करू शकत नाही.
- ते फक्त मागणी ठेवी स्वीकारू शकते जसे की बचत आणि चालू खाती, वेळ ठेवी नाहीत.
- नॉन-बँकिंग वित्तीय सेवा क्रियाकलाप करण्यासाठी पेमेंट बँका उपकंपन्या स्थापन करू शकत नाहीत.
- डॉ. नचिकेत मोर यांच्या अध्यक्षतेखालील समितीने कमी उत्पन्न गट आणि लहान व्यवसायांसाठी ‘पेमेंट बँक’ स्थापन करण्याची शिफारस केली.
उद्दिष्टे (Objectives of Payments Bank)
पेमेंट बँकेच्या स्थापनेचे उद्दिष्टे स्थलांतरित कामगार कर्मचारी, कमी उत्पन्न असणारी कुटुंबे, छोटे व्यवसाय, इतर असंघटित क्षेत्रातील संस्था आणि इतर वापरकर्त्यांना छोटी बचत खाती आणि पेमेंट/रेमिटन्स सेवा प्रदान करून आर्थिक समावेश करणे हे आहे.
उपक्रमांची व्याप्ती (Scope of Activities)
- डिमांड डिपॉझिटची स्वीकृती, सुरुवातीला प्रति वैयक्तिक ग्राहक कमाल 1 लाख रुपये शिल्लक ठेवण्यापर्यंत मर्यादित आहे. (आता 2 लाख)
- एटीएम/डेबिट कार्ड जारी करणे.
- ते क्रेडिट कार्ड जारी करू शकत नाहीत.
- त्यांना कर्ज देण्याची परवानगी नाही.
- विविध माध्यमांद्वारे पेमेंट आणि प्रेषण सेवा (remittance).
- म्युच्युअल फंड युनिट्स आणि इन्शुरन्स उत्पादने इत्यादीसारख्या जोखीम नसलेल्या साध्या आर्थिक उत्पादनांचे वितरण (simple financial products).
- त्यांना फक्त ग्राहकांच्या ठेवींमधून मिळालेले पैसे सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवण्याची परवानगी आहे.
- एनआरआय ठेवी स्वीकारू शकत नाहीत.
- पेमेंट बँक खातेदार कोणत्याही एटीएम किंवा इतर सेवा प्रदात्यांद्वारे पैसे जमा आणि काढण्यास सक्षम असेल.
- पेमेंट परवानाधारकांना मोबाइल कंपन्या, सुपरमार्केट चेन आणि इतरांना व्यक्ती आणि लहान व्यवसायांची पूर्तता करण्यासाठी मंजूर केले जाईल.
पात्र प्रवर्तक (Eligible Promoters)
विद्यमान नॉन-बँक प्री-पेड पेमेंट इन्स्ट्रुमेंट (PPI) जारीकर्ते;
इतर संस्था जसे की
- व्यक्ती/व्यावसायिक;
- नॉन-बँकिंग फायनान्स कंपन्या (NBFCs),
- कॉर्पोरेट बिझनेस करस्पॉन्डंट (बीसी), मोबाईल टेलिफोन कंपन्या,
- सुपरमार्केट चेन, कंपन्या, वास्तविक क्षेत्रातील सहकारी; जे रहिवाशांच्या मालकीचे आणि नियंत्रित आहेत; आणि
- सार्वजनिक क्षेत्रातील संस्था पेमेंट बँक स्थापन करण्यासाठी अर्ज करू शकतात.
प्रवर्तक/प्रवर्तक गट पेमेंट बँक स्थापन करण्यासाठी विद्यमान शेड्युल्ड कमर्शियल बँकेसोबत संयुक्त उपक्रम करू शकतो.
बँकिंग रेग्युलेशन अॅक्ट, 1949 नुसार अनुसूचित व्यावसायिक बँका पेमेंट बँकेत इक्विटी भाग घेऊ शकतात.
या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:
पेमेंट बँक, Download PDF मराठीमध्ये
More From Us:
MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English
Important Government Schemes For MPSC
NCERT Books for MPSC State Exam 2022
Maharashtra State Board Books PDF
MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]
Daily, Monthly, Yearly Current Affairs Digest, Daily Editorial Analysis, Free PDF’s & more, Join our Telegram Group Join Now
