Sedition Law in India (രാജ്യദ്രോഹ നിയമം), Section 123A, Facts, History, Download PDF

By Pranav P|Updated : September 22nd, 2022

ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയിൽ നിലവിലുള്ള ഏറ്റവും വിവാദപരമായ നിയമങ്ങളിലൊന്നാണ് രാജ്യദ്രോഹ നിയമം (Sedition Law). ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിൻ കീഴിലുള്ള കൊളോണിയൽ ഇന്ത്യയിൽ അവതരിപ്പിക്കപ്പെട്ട ഇത് എല്ലാത്തരം രാഷ്ട്രീയ വിയോജിപ്പുകൾക്കെതിരെയും അടിച്ചമർത്താനുള്ള ഒരു ഉപകരണമായി ഉപയോഗിച്ചു.നിയമാനുസൃതമായ നിയമങ്ങൾ പാലിച്ചുകൊണ്ട് സ്ഥാപിതമായ രാജ്യത്തിന്റെ സർക്കാരിനെതിരെ വിദ്വേഷവും അതൃപ്തിയും ഉണർത്തുന്ന പ്രവൃത്തികളായിട്ടാണ് രാജ്യദ്രോഹത്തെ വിശേഷിപ്പിച്ചത്.ഈ ആർട്ടിക്കൾ കേരള PSC LDC പരീക്ഷയ്ക്കും , കേരള PSC LGS പരീക്ഷയ്ക്കും & കേരള PSC ഡിഗ്രി പരീക്ഷയ്ക്കും പ്രധാനമാണ്.

Table of Content

ഇന്ത്യയിലെ രാജ്യദ്രോഹ നിയമം

ഇന്ത്യയിലെ രാജ്യദ്രോഹ നിയമത്തിന് ഒരു നീണ്ട ചരിത്രമുണ്ട്, അത് രാജ്യത്ത് ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കൊളോണിയൽ ഭരണം മുതൽ ആരംഭിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഈ പുരാതന നിയമം നമ്മുടെ ഭരണഘടനയിലും വീണ്ടെടുക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.1837-ൽ സർ തോമസ് മക്കാലെയാണ് ഇത് ആദ്യമായി എഴുതിയത്, എന്നാൽ 1860-ൽ ഇന്ത്യയിൽ അവതരിപ്പിച്ച ഇന്ത്യൻ പീനൽ കോഡിന്റെ ആദ്യ ഡ്രാഫ്റ്റിൽ നിന്ന് എങ്ങനെയോ ഒഴിവാക്കപ്പെട്ടു.എന്നിരുന്നാലും, 1870-ൽ സർ ജെയിംസ് സ്റ്റീഫൻ ഒരു ഭേദഗതിയിലൂടെ ഇത് ഐപിസിയിൽ കൊണ്ടുവന്നു, ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ ചൂഷണത്തിൽ നിന്നും രാജ്യത്തെ നിവാസികളോടുള്ള ദുരാചാരങ്ങളിൽ നിന്നും ഉടലെടുത്ത വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന വിയോജിപ്പിനെ അടിച്ചമർത്താനായിരുന്നു ഇത്.

നമ്മുടെ ഭരണഘടനയുടെ 124 എ വകുപ്പ് ‘രാജ്യദ്രോഹം’ എന്ന വാക്കിന് പിന്നിലെ അർദ്ധശാസ്ത്രവും അർത്ഥശാസ്ത്രവും കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. ഈ നിയമം 'രാജ്യദ്രോഹ'ത്തെ നിർവചിക്കുന്നത്, വാക്കുകളിലൂടെയോ, എഴുത്തിലൂടെയോ, അല്ലെങ്കിൽ കാണാവുന്ന പ്രാതിനിധ്യത്തിലൂടെയോ/അടയാളങ്ങളിലൂടെയോ, ഇന്ത്യയിൽ നിയമം രൂപീകരിക്കുന്ന ഗവൺമെന്റിനോട് ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ വെറുപ്പും/അല്ലെങ്കിൽ അവഹേളനവും ഉണർത്തുന്ന ഒരു കുറ്റകൃത്യമായാണ്. ഈ അവഹേളനം അല്ലെങ്കിൽ വിദ്വേഷം ശത്രുതയുടെയും അവിശ്വസ്തതയുടെയും വികാരങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു.

സമീപകാല വികസനം- വകുപ്പ് 124 എ

ഇന്ത്യയെപ്പോലുള്ള ഒരു ജനാധിപത്യ രാജ്യത്ത് രാജ്യദ്രോഹ നിയമവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നിരവധി ഊഹാപോഹങ്ങൾ പ്രചരിക്കുന്നു.അത് ഇവിടെ ചർച്ച ചെയ്യുന്നു.

  • ജമ്മു കശ്മീരിലെ ആർട്ടിക്കിൾ 370 റദ്ദാക്കിയതിനെക്കുറിച്ചുള്ള പരാമർശത്തിന്റെ പേരിൽ മുൻ മുഖ്യമന്ത്രി ഫാറൂഖ് അബ്ദുള്ളയ്‌ക്കെതിരെ നടപടി ആവശ്യപ്പെട്ടുള്ള ഹർജി സുപ്രീം കോടതി റദ്ദാക്കി. രാജ്യത്തെ സർക്കാരിനും അതിന്റെ നയങ്ങൾക്കും എതിരെ സംസാരിക്കുന്നത് രാജ്യദ്രോഹ നടപടിയായി മുദ്രകുത്തരുതെന്ന് 2021 ഫെബ്രുവരി 3 ന് ബെഞ്ച് പ്രസ്താവിച്ചു.
  • 2021 ജൂണിൽ, ആന്ധ്രാപ്രദേശ് സർക്കാരിന്റെ പ്രതികൂല നടപടികളിൽ നിന്ന് രണ്ട് തെലുങ്ക് വാർത്താ ചാനലുകളെ സംരക്ഷിച്ചുകൊണ്ട് രാജ്യദ്രോഹ നിയമത്തിന്റെ പരിധി നിർവചിക്കുന്നതിന് SC ഊന്നൽ നൽകി.
  • കൊളോണിയലിസം, ചൂഷണം, സമ്പത്ത് ചോർച്ച എന്നിവയുടെ ചങ്ങലയിൽ രാജ്യത്തെ എക്കാലവും നിലനിർത്താനുള്ള രാഷ്ട്രീയ ഉപകരണമായി ഒരിക്കൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഈ നിയമത്തിന്റെ പ്രസക്തിയെ 2021-ൽ ഇന്ത്യൻ ചീഫ് ജസ്റ്റിസ് (സിജെഐ) ചോദ്യം ചെയ്തു. സർക്കാരിന് അനുകൂലമായി നിയമം ഉണ്ടാക്കിയതെങ്ങനെയെന്നും അതിന്റെ സ്വഭാവമനുസരിച്ച് സർക്കാരുകൾ ദുരുപയോഗം ചെയ്യാൻ സാധ്യതയുണ്ടെന്നും അദ്ദേഹം അഭിപ്രായപ്പെട്ടു.
  • രാജ്യദ്രോഹക്കുറ്റം ചുമത്തിയ കേസിന്റെ വിചാരണ താൽക്കാലികമായി നിർത്തിവച്ച സിജെഐ ബെഞ്ച് ഇത് പുനഃപരിശോധിക്കാൻ കേന്ദ്ര-സംസ്ഥാന സർക്കാരുകളോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു. ഇതിന് മറുപടിയായാണ് കേന്ദ്രം സുപ്രീംകോടതിയിൽ അഭിപ്രായം അറിയിച്ചത്. രാജ്യദ്രോഹ നിയമത്തിന് അനുകൂലമായ നിലപാട് അത് നിലനിർത്തി, കേദാർ നാഥ് കേസിലെ (1962) വിധിക്ക് ശേഷം ഈ നിയമങ്ങളുടെ സാധുത പുനഃപരിശോധിക്കേണ്ടതില്ലെന്നും അത് 'നല്ല നിയമം' ആണെന്നും പറയുന്നു.

രാജ്യദ്രോഹ നിയമത്തിന്റെ ചരിത്രം

രാജ്യദ്രോഹം ഒരു ആഭ്യന്തര ആശയമല്ല, മറിച്ച് ബ്രിട്ടീഷ് കൊളോണിയൽ ഭരണത്തിൻ കീഴിൽ ഇന്ത്യയിൽ അവതരിപ്പിക്കപ്പെട്ട ഒരു വിദേശ ആശയമാണ്. അതിന്റെ നീണ്ട ചരിത്രം കൃത്യമായി താഴെ സംഗ്രഹിച്ചിരിക്കുന്നു;

  • പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇംഗ്ലണ്ടിൽ രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങൾ നിലവിൽ വന്നു, അവിടെ ഗവൺമെന്റിനെയും രാജാവിനെയും കുറിച്ച് സമൂഹത്തിൽ നിലനിൽക്കുന്ന ഏക അഭിപ്രായങ്ങൾ പോസിറ്റീവ് ആയിരിക്കണമെന്ന് സർക്കാർ വിശ്വസിച്ചിരുന്നു.
  • 1837-ൽ ബ്രിട്ടീഷ് രാഷ്ട്രീയക്കാരനും ചരിത്രകാരനുമായ സർ തോമസ് മക്കാലെയാണ് മക്കാലെയുടെ മിനിറ്റിന് പേരുകേട്ട നിയമത്തിന്റെ കരട് തയ്യാറാക്കിയത്.
  • ഇന്നും വിശദീകരിക്കാനാകാത്ത കാരണങ്ങളാൽ 1860-ൽ ഇന്ത്യൻ ശിക്ഷാ നിയമം നടപ്പിലാക്കിയപ്പോൾ ഈ നിയമം ഒഴിവാക്കപ്പെട്ടു.
  • സർ ജെയിംസ് സ്റ്റീഫൻ ആരംഭിച്ച ഐപിസി ഭേദഗതിയിലൂടെയാണ് രാജ്യദ്രോഹ നിയമം സെക്ഷൻ 124 എ ആയി കൊണ്ടുവന്നത്.
  • ഇത് സജീവമായി രാജ്യദ്രോഹത്തെ ഇന്ത്യയിൽ ഒരു ക്രിമിനൽ കുറ്റമാക്കി മാറ്റി, അത് ഒരു സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയിൽ ഇപ്പോഴും നിലനിൽക്കുന്നു.

ഇന്ത്യയിലെ രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങൾ എന്തൊക്കെയാണ്?

രാജ്യദ്രോഹ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന അത്തരം നാല് നിയമങ്ങൾ ചുവടെയുള്ള പട്ടികയിൽ ചർച്ചചെയ്യുന്നു;

രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങൾ

അവ എന്താണ് പ്രസ്താവിക്കുന്നത്

ഇന്ത്യൻ ശിക്ഷാ നിയമം, 1860 (സെക്ഷൻ 124A)

ഇന്ത്യൻ ശിക്ഷാ നിയമത്തിലെ സെക്ഷൻ 124 എ രാജ്യദ്രോഹത്തിന്റെ നിർവചനവും രാജ്യദ്രോഹ പ്രവൃത്തിയിൽ പിടിക്കപ്പെട്ടാൽ ഒരാൾക്കെതിരെ ചുമത്താവുന്ന ശിക്ഷയും നൽകുന്നു. ഇന്ത്യയിൽ നിയമം രൂപീകരിക്കുന്ന ഗവൺമെന്റിനോട് ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ വെറുപ്പ് കൂടാതെ/അല്ലെങ്കിൽ അവഹേളനവും അവിശ്വസ്തതയും/അനിഷ്‌ടതയും ഉളവാക്കുന്ന വാക്കുകളിലൂടെയോ, സംസാരിക്കുകയോ എഴുതുകയോ, അല്ലെങ്കിൽ ദൃശ്യമായ പ്രാതിനിധ്യം/അടയാളങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച് ഏറ്റെടുക്കാവുന്ന ഒരു ക്രിമിനൽ കുറ്റമായി ഇത് രാജ്യദ്രോഹത്തെ നിർവചിക്കുന്നു.

രാജ്യദ്രോഹ യോഗ നിയമം, 1911

സെക്ഷൻ 4-ലെ വ്യവസ്ഥകൾക്ക് വിരുദ്ധമായി ഒരു പ്രഖ്യാപിത പ്രദേശത്ത് നടക്കുന്ന ഒരു പൊതുയോഗത്തിന്റെ പ്രമോഷനിലോ നടത്തിപ്പിലോ ബന്ധപ്പെട്ട ഏതൊരു വ്യക്തിയും ആറ് മാസം വരെ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന തടവോ പിഴയോ അല്ലെങ്കിൽ രണ്ടും കൂടിയോ ശിക്ഷിക്കപ്പെടും.

ക്രിമിനൽ നടപടി ചട്ടം, 1973 (സെക്ഷൻ 95)

ഇന്ത്യൻ ക്രിമിനൽ പ്രൊസീജ്യർ കോഡിന്റെ സെക്ഷൻ 95, ചില മാനദണ്ഡങ്ങൾ പാലിക്കുന്ന പ്രസിദ്ധീകരണ സ്ഥാപനങ്ങൾ പ്രഖ്യാപിക്കാൻ സർക്കാരുകളെ അധികാരപ്പെടുത്തുന്നു..

നിയമവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ (തടയൽ) നിയമം (സെക്ഷൻ 2(0) (iii))

സെക്ഷൻ 2(1)(o) (iii) "നിയമവിരുദ്ധമായ പ്രവർത്തനം" എന്നതിന്റെ നിർവചനം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു കൂടാതെ ഇന്ത്യയ്‌ക്കെതിരെ അതൃപ്തി/അവിശ്വസ്തത ഉണ്ടാക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നതോ സജീവമായി ഉണ്ടാക്കുന്നതോ ആയ ഒരു വ്യക്തിയുമായോ അസോസിയേഷനുമായോ ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു പ്രവൃത്തിയായി അതിനെ വിവരിക്കുന്നു.

ഇന്ത്യയിൽ രാജ്യദ്രോഹ നിയമവും അതിന്റെ ശിക്ഷയും

ഇന്ത്യൻ പീനൽ കോഡ് സെക്ഷൻ 124 എ പ്രകാരം രാജ്യദ്രോഹത്തെ ക്രിമിനൽ കുറ്റമായി കണക്കാക്കുന്നു. ഈ ആർട്ടിക്കിളിനു കീഴിൽ, ഈ കുറ്റം ചുമത്തിയ വ്യക്തിക്ക് നൽകേണ്ട ഉചിതമായ ശിക്ഷയോടൊപ്പം കുറ്റവും വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു.

  • രാജ്യദ്രോഹം ജാമ്യമില്ലാ കുറ്റമാണ്. സെക്ഷൻ 124 എ പ്രകാരം നിർവചിച്ചിരിക്കുന്ന ശിക്ഷ മൂന്ന് വർഷത്തെ തടവ് മുതൽ ജീവപര്യന്തം വരെയാകാം. ഇതിൽ കൂടുതൽ പിഴ ചുമത്താം.
  • രാജ്യദ്രോഹ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുന്നവർക്ക് സർക്കാർ ജോലികൾ ഒരു ഓപ്ഷനല്ല, കാരണം അത്തരം അവസരങ്ങളിൽ നിന്ന് അവരെ വിലക്കിയിട്ടുണ്ട്.
  • പ്രതികൾ പാസ്‌പോർട്ടില്ലാതെ ജീവിക്കണം, ആവശ്യമുള്ളപ്പോഴെല്ലാം കോടതിയിൽ ഹാജരാകണം.

രാജ്യദ്രോഹ നിയമം- പ്രാധാന്യവും പ്രശ്നങ്ങളും

ഇന്ത്യയിൽ രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങളെക്കുറിച്ച് വലിയ ചർച്ചകൾ നടക്കുന്നുണ്ട്. 7 പതിറ്റാണ്ടിലേറെയായി വിദേശ ഇടപെടലുകളില്ലാതെ സ്വതന്ത്രമായ ഒരു ജനാധിപത്യ ഭരണത്തിൽ അവ പുരാതനവും അടിച്ചമർത്തലും ആണെന്ന് പലരും കരുതുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയിൽ നിലനിൽക്കേണ്ട അവശ്യ നിയമമായി പലവരും അതിനെ കരുതുന്നുണ്ട് . ഈ ഗുണങ്ങളും ദോഷങ്ങളും ചുവടെ ചർച്ചചെയ്യുന്നു;

ഇന്ത്യയിലെ സെക്ഷൻ 124 എയുടെ പ്രാധാന്യം

സെക്ഷൻ 124 എ-യുടെ പ്രാധാന്യങ്ങൾ താഴെ നൽകിയിരിക്കുന്നു.

  • ന്യായമായ നിയന്ത്രണങ്ങൾ: ആർട്ടിക്കിൾ 19(2) ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയിൽ ന്യായമായ നിയന്ത്രണങ്ങൾ നൽകുന്നു. ഇത് എല്ലാ പൗരന്മാർക്കും തുല്യമായ ലഭ്യത ഉറപ്പുവരുത്തുകയും ഉത്തരവാദിത്തത്തോടെ ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യണമെങ്കിൽ സംസാരത്തിന്റെയും ആവിഷ്കാരത്തിന്റെയും മൗലികാവകാശത്തിന് പുറത്തായിരിക്കും.
  • സമഗ്രതയും ഐക്യവും: ദേശവിരുദ്ധ ഘടകങ്ങൾ, വിഘടനവാദികൾ, തീവ്രവാദികൾ എന്നിവർക്കെതിരെ പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ ആഭ്യന്തര കലഹങ്ങളുടെയും അസംതൃപ്തിയുടെയും സാഹചര്യങ്ങളിൽ രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങൾ അനിവാര്യമായ തിന്മയായി മാറുന്നു.
  • സംസ്ഥാനത്തിന്റെ സുസ്ഥിരത: തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട ഗവൺമെന്റുകളെ അട്ടിമറിക്കുന്നതിന് നിയമവിരുദ്ധമായ മാർഗങ്ങളിലൂടെയും അക്രമത്തിലൂടെയും അവർ അട്ടിമറി തടയുന്നു. ഇതുപോലുള്ള സാഹചര്യങ്ങൾ രാജ്യത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം അങ്ങേയറ്റം ദുരിതപൂർണമാണ്, അതിനാൽ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ സുസ്ഥിരതയ്ക്ക് നിയമം സ്ഥാപിതമായ സർക്കാരുകളുടെ തുടർച്ച വളരെ പ്രധാനമാണ്.

ഇന്ത്യയിലെ രാജ്യദ്രോഹ നിയമം PDF

രാജ്യദ്രോഹ നിയമത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഈ പി ഡി എഫ് ഫയൽ എല്ലാ പ്രധാനപ്പെട്ട പോയിന്റുകളും ചർച്ച ചെയ്യുന്നുണ്ട്. ഈ പി ഡി എഫ് ഫയൽ കേരള PSC പരീക്ഷയ്ക്ക് വളരെ ഉപകാരപ്രദമാണ്.

Download Sedition Laws in India PDF (Malayalam)

Related Links for Kerala Govt. Exam Preparation -

National Investigation Agency

Supreme Court of India

Conquest of the British Empire (English Notes)

The Arrival of Europeans in India

Important Days and Events

The Revolt of 1857
Revolutionary Movements in British IndiaLiterature and Press during British India (Malayalam)

Major Visual and Audio Arts in Kerala

Kerala PSC Degree Level Study Notes

Viceroys of British India

Download Indian Judiciary (Malayalam)

Comments

write a comment

രാജ്യദ്രോഹ നിയമം FAQs

  • ഇന്ത്യൻ ശിക്ഷാ നിയമത്തിലെ സെക്ഷൻ 124 എ രാജ്യദ്രോഹവും ഈ കുറ്റങ്ങൾ ചുമത്തിയാൽ ഒരു വ്യക്തിക്കെതിരെ ചുമത്താവുന്ന ശിക്ഷയും നിർവചിക്കുന്നു. രാജ്യത്ത് നിയമപ്രകാരം സ്ഥാപിതമായ ഒരു സർക്കാരിനോട് അതൃപ്തി ഉളവാക്കിക്കൊണ്ട് പൊതു ക്രമക്കേടിനെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന കുറ്റകൃത്യത്തെ രാജ്യദ്രോഹ കുറ്റമായി സെക്ഷൻ 124A നിർവചിക്കുന്നു.

  • ഇന്ത്യയിൽ രാജ്യദ്രോഹത്തെ കവർ ചെയ്യുന്ന 4 നിയമങ്ങളുണ്ട്, അതായത്-

    • ഇന്ത്യൻ ശിക്ഷാ നിയമം, 1860 (സെക്ഷൻ 124A)
    • രാജ്യദ്രോഹ യോഗ നിയമം, 1911
    • ക്രിമിനൽ നടപടി ചട്ടം, 1973 (സെക്ഷൻ 95)
    • നിയമവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ (തടയൽ) നിയമം (സെക്ഷൻ 2(0) (iii))
  • 1837-ൽ സർ തോമസ് മക്കാലെയാണ് രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങൾ ആദ്യം തയ്യാറാക്കിയതെങ്കിലും 1860-ൽ ഇന്ത്യൻ ശിക്ഷാനിയമത്തിൽ നിന്ന് വിശദീകരിക്കാനാകാത്ത കാരണങ്ങളാൽ ഒഴിവാക്കപ്പെട്ടു. എന്നിരുന്നാലും, ഇന്ത്യയിലും രാജ്യദ്രോഹ നിയമങ്ങൾ കൊണ്ടുവരുന്നതിനായി സർ ജെയിംസ് സ്റ്റീഫൻ 1870-ൽ ഐപിസി ഭേദഗതി ചെയ്തു.ഈ ആർട്ടിക്കിളും ചോദ്യോത്തരങ്ങളും കേരള PSC പരീക്ഷകൾക്ക് വളരെ ഉപകാരപ്രദമാണ്.

  • 1891-ൽ ജോഗേന്ദ്ര ചുന്ദർ ബോസ് സമ്മതപ്രായ നിയമത്തെ വിമർശിച്ച് ഒരു ലേഖനം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചതോടെയാണ് ഇന്ത്യയിൽ രാജ്യദ്രോഹത്തിന്റെ ആദ്യ ഉദാഹരണം ആരംഭിച്ചത്.

  • രാജ്യദ്രോഹം എന്നത് ഏറ്റവും ചുരുങ്ങിയത് ഒരു വ്യക്തിക്ക് മൂന്ന് വർഷം വരെ തടവ് ലഭിക്കാവുന്ന ജാമ്യമില്ലാ കുറ്റമാണ്, അത് പിഴയോടൊപ്പം ജീവപര്യന്തം വരെ നീട്ടാവുന്നതാണ്. രാജ്യദ്രോഹക്കുറ്റം ചുമത്തപ്പെട്ട വ്യക്തിക്ക് സർക്കാർ പരീക്ഷകളിൽ ഹാജരാകാൻ കഴിയില്ല, അവരുടെ പാസ്‌പോർട്ട് കോടതിയിൽ അവശേഷിക്കുന്നു. കോടതി ആവശ്യപ്പെടുമ്പോഴെല്ലാം അവർ കോടതിയിൽ ഹാജരാകേണ്ടി വരുകയും ചെയ്യും.

Follow us for latest updates