- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
भारतातील रामसर स्थळे, महाराष्ट्रातील रामसर स्थळे, Ramsar Sites of India & Maharashtra, Download PDF
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023
पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्री भूपेंद्र यादव यांनी जागतिक वेटलँड्स डे 2022 रोजी दोन नवीन रामसर स्थळांची (आंतरराष्ट्रीय महत्वाच्या वेटलँड्स) घोषणा केली. अशा प्रकारे रामसर साइटची एकूण संख्या ४९ पर्यंत वाढविली आहे. गुजरातमधील खिजाडिया वन्यजीव अभयारण्य आणि उत्तर प्रदेशातील बखिरा वन्यजीव अभयारण्य ही दोन नवीन रामसर स्थळे आहेत. आजच्या लेखात आपण भारतातील रामसर स्थळे तसेच महाराष्ट्रातील रामसर स्थळांबद्दल माहिती घेणार आहोत.
Download BYJU’S Exam Prep App and prepare General Knowledge for Maharashtra State exams.
भारतातील रामसर स्थळे
- जागतिक पाणथळ जागा दिन दरवर्षी 2 फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो. हा घटक MPSC राज्यसेवा, MPSC संयुक्त , MPSC CDPO, MPSC गट क आणि इत्यादी परीक्षांसाठी उपयुक्त आहे.
- या दिवशी इराणमधील रामसर येथे २ फेब्रुवारी १९७१ रोजी वेटलँड्सवरील करार स्वीकारण्याची तारीख आहे.
- पाणथळ जागा ही अशी क्षेत्रे आहेत जिथे पाणी हा पर्यावरण आणि संबंधित वनस्पती आणि प्राण्यांच्या जीवनावर नियंत्रण ठेवणारा प्राथमिक घटक आहे. जिथे जमिनीच्या पृष्ठभागावर किंवा जवळ पाण्याची पातळी असते किंवा जिथे जमीन पाण्याने व्यापलेली असते, अशा ठिकाणी ते उद्भवतात.
रामसर अधिवेशन
- १९७५ मध्ये हे अधिवेशन लागू झाले.
- संपूर्ण जगात शाश्वत विकास साध्य करण्यासाठी योगदान म्हणून स्थानिक आणि राष्ट्रीय कृती आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्याच्या माध्यमातून सर्व पाणथळ जागांचे संवर्धन आणि शहाणपणाने वापर करणे हे या अधिवेशनाचे ध्येय आहे.
अधिवेशनाचे तीन आधारस्तंभ पुढीलप्रमाणे :
- त्यांच्या सर्व पाणथळ जागांचा सुज्ञ वापर करण्याच्या दिशेने कार्य करणे.
- आंतरराष्ट्रीय महत्त्व असलेल्या पाणथळ जागांच्या (रामसर यादी) यादीसाठी योग्य पाणथळ जागा नियुक्त करणे आणि त्यांचे प्रभावी व्यवस्थापन सुनिश्चित करणे.
- सीमेपलीकडील पाणथळ जागा, सामायिक पाणथळ जागा आणि सामायिक प्रजातींवर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सहकार्य करणे.
भारतात आणखी दोन रामसर स्थळांची घोषणा
- जागतिक पाणथळभूमी दिनानिमित्त गुजरातमधील खिजाडिया वन्यजीव अभयारण्य आणि उत्तर प्रदेशातील बखिरा वन्यजीव अभयारण्य या दोन नवीन रामसर स्थळांची घोषणा करण्यात आली.
- भारतात आता ४९ रामसर स्थळांचे जाळे पसरले असून, ते १०,९३,६३६ हेक्टर क्षेत्राचे असून, ते दक्षिण आशियातील सर्वाधिक आहे.
- इराणमधील रामसर येथे आयोजित युनेस्कोच्या १९७१ च्या वेटलँड्सवरील करारानुसार रामसर स्थळे ही आंतरराष्ट्रीय महत्त्वाची पाणथळ जागा आहेत.
बखिरा वन्यजीव अभयारण्य, उत्तर प्रदेश:
- बखिरा वन्यजीव अभयारण्य ही उत्तर प्रदेशातील संत कबीर नगर जिल्ह्यातील सर्वात मोठी नैसर्गिक पूर मैदानी पाणथळ जागा आहे. १९८० साली स्थापन झालेल्या या अभयारण्याचा तलाव हिवाळ्यात येथे उडणाऱ्या स्थलांतरित पक्ष्यांसाठी महत्त्वाचा आहे.
- तिबेट, चीन, युरोप आणि सायबेरियातून स्थलांतरित पक्षी नोव्हेंबर ते जानेवारी दरम्यान या ठिकाणी भेट देतात. ३० पेक्षा जास्त माशांच्या प्रजातींव्यतिरिक्त भारतीय जांभळ्या मूरहेनसारखे पक्षी येथे आढळू शकतात.
खिजाडिया वन्यजीव अभयारण्य, गुजरात:
- जामनगर जिल्हा मुख्यालयापासून 12 किमी अंतरावर असलेले खिजाडिया वन्यजीव अभयारण्य हे गोड्या पाण्यातील पाणथळ जागा आहे, पक्ष्यांसाठी स्वर्ग आहे. हे समुद्री आणि गोड्या पाण्यातील पक्ष्यांना आधार देते, दलदलीच्या जमिनी, खारफुटी, प्रोसोपिस क्षेत्र, मडफ्लॅट्स, मिठागरे, खाड्या, जंगलातील स्क्रब, वालुकामय समुद्रकिनारे आणि त्या भागाच्या सीमेला लागून असलेल्या शेतजमिनी आहेत. या अभयारण्यात निवासी आणि स्थलांतरित पक्षी अशा ३०९ प्रजातींचे पक्षी आहेत.
- डॅल्मेटियन पेलिकन, एशियन ओपन बिल स्टॉर्क, ब्लॅक नेक्ड स्टॉर्क, डार्टर, ब्लॅक हेडेड इबिस, युरेशियन स्पूनबिल आणि इंडियन स्किमर यांसारख्या संकटात सापडलेल्या पक्ष्यांच्या प्रजाती येथे पाहता येतील.
अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:
भारतातील रामसर स्थळे, Download PDF मराठीमध्ये
Related Important Articles:
भारतातील क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान | |
भौतिकशात्रातील काही मूलभूत संज्ञा | |
महाराष्ट्रातील दलित चळवळ | |
महाराष्ट्रातील मृदा |
More From Us: