Rajya Sabha राज्यसभा: सदस्य, रचना, निवडणूक, अध्यक्ष आणि उपसभापती

राज्यसभा

• भारतीय संसद द्विगृही स्वरूपाची आहे म्हणजे तिची दोन सभागृहे आहेत. राज्यसभा हे त्या दोन सभागृहांपैकी एक म्हणजे संसदेचे वरिष्ठ सभागृह होय. 
• दुसरे सभागृह म्हणजे लोकसभा (संसदेचे कनिष्ठ सभागृह.)
• राज्यसभा हे संसदेचे दुसरे दालन असून ते देशातील राज्ये व केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करते. 
• राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांच्या कामात केंद्राकडून हस्तक्षेप होत असेल तर त्यांचे हित जपण्याचा अधिकार आहे.

राज्यसभेची रचना

• कमाल सदस्य संख्या – 250
• 238 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करतात
• 12 अध्यक्षांनी नामनिर्देशित केले आहेत
• सध्याची सदस्य संख्या – 232 (13 रिक्त पदे)
• सध्याची एकूण सदस्य संख्या- 245
• 216 सदस्य राज्यांचे प्रतिनिधित्व करतात
• 4 सदस्य केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करतात
• 12 सदस्य राष्ट्रपती मार्फत नामनिर्देशित केले आहेत

टीप: भारतीय संविधानाची चौथी अनुसूची राज्यसभेतील जागा वाटपाशी संबंधित आहे.

राज्यसभेचे सदस्य कसे निवडले जातात?

• राज्यसभा सदस्यांची निवड राज्य विधानसभेच्या निवडून आलेल्या सदस्यांद्वारे आनुपातिक प्रतिनिधित्वाची पद्धत वापरून केली जाते.
• टीप: राज्यसभेत राज्यांचे प्रतिनिधित्व समान नाही. हे त्याच्या लोकसंख्येवर अवलंबून असते. कमी लोकसंख्या असलेल्या राज्यांपेक्षा जास्त लोकसंख्या असलेल्या राज्यात राज्यसभेत जास्त जागा असतील.

राज्यसभा निवडणूक

राज्यसभेत प्रतिनिधित्वाचे तीन प्रकार आहेत:

राज्यसभेत राज्यांचे प्रतिनिधित्व (Representation of States in Rajya Sabha)

• राज्य विधानसभेच्या निवडून आलेल्या सदस्यांद्वारे सदस्यांची निवड केली जाते
• वापरलेले निवडणुकीचे तत्व – एकल हस्तांतरणीय मताद्वारे प्रमाणिक प्रतिनिधित्व
• राज्याची लोकसंख्या हा एक घटक आहे जो राज्यसभेतील राज्यांचे प्रतिनिधित्व ठरवतो.

राज्यसभेत केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व (Representation of Union Territories in Rajya Sabha)

• केंद्रशासित प्रदेशातील राज्यसभेचे सदस्य अप्रत्यक्षपणे निवडून आलेल्या इलेक्टोरल कॉलेजच्या सदस्यांद्वारे निवडले जातात, जे यासाठी स्थापन केले गेले आहेत.
• वापरलेले निवडणुकीचे तत्व – एकल हस्तांतरणीय मताद्वारे प्रमाणिक प्रतिनिधित्व
• टीपः 8 केंद्रशासित प्रदेशांपैकी दिल्ली, पुद्दुचेरी आणि जम्मू आणि काश्मीर राज्यसभेत प्रतिनिधित्व करतात.

राज्यसभेत नामनिर्देशित सदस्यांचे प्रतिनिधित्व (Representation of Nominated Members in Rajya Sabha)

12 लोक राज्यसभेत त्यांच्या योगदानासाठी आणि कौशल्यासाठी नामनिर्देशित केले जातात:

1. कला
2. साहित्य
3. विज्ञान
4. समाज सेवा

राज्यसभा: Download PDF

या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेली पीडीएफ डाउनलोड करावी:

राज्यसभा, Download PDF मराठीमध्ये 

Candidates can check the relevant links given below for more comprehensive preparation for the upcoming MPSC Exam:

संविधानातील कलमांची यादी	संविधानाची ऐतिहासिक उत्क्रांती	भारतीय राज्यघटनेची निर्मिती
मूलभूत कर्तव्ये – कलम 51A	भारताचे राष्ट्रपती	भारताची संसद
भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत	महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री	भारताची संविधान सभा

More From Us:

Maharashtra Static GK 

MPSC Current Affairs 2022: Download in Marathi & English

Important Government Schemes For MPSC 

NCERT Books for MPSC State Exam 2022

Maharashtra State Board Books PDF

MPSC GK Study Material: Complete Notes for MPSC Exam [Free]

Download BYJU’S Exam Prep App