- Home/
- Maharashtra State Exams (MPSC)/
- Article
महाराष्ट्रातील जिल्हे, प्रशासकीय विभाग, क्षेत्रफळ, जिल्हा निर्मिती, Maharashtra Districts in Marathi
By BYJU'S Exam Prep
Updated on: September 25th, 2023
महाराष्ट्र या नवीन राज्याची स्थापना 1 मे 1960 या दिवशी झाली. सुरुवातीला म्हणजेच 1 मे 1960 या दिवशी महाराष्ट्रात 26 जिल्हे होते. त्यानंतर प्रशासकीय कारणांसाठी 10 नवीन जिल्ह्यांची निर्मिती करण्यात आली असून, 2021 पर्यंत राज्यातील जिल्ह्यांची संख्या 36 आहे. आजच्या या लेखात आपण महाराष्ट्रातील जिल्हे यांविषयी सामान्य माहिती पाहणार आहोत.
हा घटक MPSC राज्यसेवा, MPSC संयुक्त, पोलीस भरती, आरोग्य भरती, MPSC CDPO, MPSC गट क आणि इत्यादी परीक्षांसाठी उपयुक्त आहे.
Table of content
महाराष्ट्रातील जिल्हे
- भारतात, महाराष्ट्र राज्य देशाच्या पश्चिम आणि मध्य भागात आहे. राज्याला अरबी समुद्राजवळ एक लांब किनारपट्टी (720 किमी) आहे.
- 1 मे 1960 रोजी महाराष्ट्र अस्तित्वात आला; हा दिवस महाराष्ट्र दिन म्हणून साजरा केला जातो.
- लोकसंख्येच्या आधारावर महाराष्ट्र हे भारतातील दुसरे सर्वात मोठे राज्य आहे आणि भौगोलिक व्याप्तीच्या बाबतीत तिसरे आहे.
- 2011 च्या जनगणनेनुसार, एकूण लोकसंख्येच्या 3% लोकसंख्या महाराष्ट्रात राहते, आणि राज्य अत्यंत शहरीकरण झाले आहे, 45.2% लोक शहरी भागात राहतात.
- महाराष्ट्रात 35 जिल्हे आहेत, जे सहा महसूल विभागांमध्ये विभागलेले आहेत, म्हणजे औरंगाबाद, अमरावती, कोकण, पुणे, नाशिक आणि नागपूर, प्रशासकीय हेतूंसाठी.
- महाराष्ट्रात भौगोलिक, राजकीय, ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक भावनांवर आधारित पाच मध्य प्रदेश आहेत.
MPSC Combined Mock Test 2021 |
जिल्हे खालील प्रशासकीय विभागांमध्ये विभागलेले आहेत.
- कोकण
- देश (पुणे विभाग)
- खानदेश
- मराठवाडा
- विदर्भ
- टीप: महाराष्ट्राला जिल्हा स्तरावर नियोजनासाठी वैधानिक संस्था असण्याची प्रदीर्घ परंपरा आहे.
- प्रभावी स्थानिक स्वराज्य प्रशासनासाठी ग्रामीण भागात शासन करण्यासाठी 33 जिल्हा परिषदा, 351 पंचायत समित्या आणि 27,906 ग्रामपंचायती आहेत.
- 26 महानगरपालिका, 219 नगरपरिषदा, 7 नगर पंचायत आणि 7 कॅन्टोन्मेंट बोर्डाद्वारे शहरी भाग नियंत्रित केला जातो.
महाराष्ट्रातील जिल्हा निर्मिती
खाली दिलेल्या सारणी मध्ये महाराष्ट्रातील जिल्हा निर्मिती क्रम देण्यात आलेला आहे.
क्रमांक |
पूर्वीचा जिल्हा |
नवीन जिल्हा |
तारीख |
१ |
रत्नागिरी |
सिंधुदुर्ग |
१ मे १९८१ |
२ |
औरंगाबाद |
जालना |
१ मे १९८१ |
३ |
उस्मानाबाद |
लातूर |
१६ ऑगस्ट १९८२ |
४ |
चंद्रपूर |
गडचिरोली |
२६ ऑगस्ट १९८२ |
५ |
बृह न्मुंबई |
मुंबई उपनगर |
१ ऑक्टोबर १९९० |
६ |
अकोला |
वाशिम |
१ जुलै १९९८ |
७ |
धुळे |
नंदुरबार |
१ जुलै १९९८ |
८ |
परभणी |
हिंगोली |
१ मे १९९९ |
९ |
भंडारा |
गोंदिया |
१ मे १९९९ |
१० |
ठाणे |
पालघर |
१ ऑगस्ट २०१४ |
महाराष्ट्रातील जिल्हानिहाय माहिती
खाली दिलेल्या सारणी मध्ये महाराष्ट्रातील प्रत्येक जिल्ह्याची माहिती देण्यात आलेली आहे:
No |
नाव |
मुख्यालय |
प्रशासकीय |
क्षेत्रफळ (किमी 2) |
लोकसंख्या (२०११ जनगणना) |
घनता |
शहरी (%) |
साक्षरता (%) |
1 |
अहमदनगर |
अहमदनगर |
नाशिक |
17,048 |
4,543,159 |
234.77 |
19.67 |
80.22 |
2 |
अकोला |
अकोला |
अमरावती |
5,428 |
1,813,906 |
300.78 |
44.04 |
88.05 |
3 |
अमरावती |
अमरावती |
अमरावती |
12,235 |
2,888,445 |
206.4 |
34.5 |
82.5 |
4 |
औरंगाबाद |
औरंगाबाद |
औरंगाबाद |
10,100 |
3,701,282 |
286.83 |
37.53 |
61.15 |
5 |
बीड |
बीड |
औरंगाबाद |
10,693 |
2,585,049 |
207.04 |
17.91 |
68 |
6 |
भंडारा |
भंडारा |
नागपूर |
3,717 |
1,200,334 |
305.58 |
15.44 |
68.28 |
7 |
बुलढाणा |
बुलढाणा |
अमरावती |
9,661 |
2,486,258 |
230.63 |
21.2 |
75.8 |
8 |
चंद्रपूर |
चंद्रपूर |
नागपूर |
11,443 |
2,204,307 |
193.65 |
32.11 |
73.03 |
9 |
धुळे |
धुळे |
नाशिक |
7,195 |
2,050,862 |
211.83 |
26.11 |
71.6 |
10 |
गडचिरोली |
नागपूर |
14,412 |
1,072,942 |
67.33 |
6.93 |
60.1 |
|
11 |
गोंदिया |
गोंदिया |
नागपूर |
5,234 |
1,322,507 |
247.81 |
11.95 |
67.67 |
12 |
हिंगोली |
हिंगोली |
औरंगाबाद |
4,526 |
1,177,345 |
218.11 |
15.2 |
66.86 |
13 |
जळगाव |
जळगाव |
नाशिक |
11,765 |
4,229,917 |
312.79 |
71.4 |
76.06 |
14 |
जालना |
जालना |
औरंगाबाद |
7,687 |
1,959,046 |
211.82 |
19.09 |
64.52 |
15 |
कोल्हापूर |
कोल्हापूर |
पुणे |
7,685 |
3,876,001 |
457.44 |
29.65 |
77.23 |
16 |
लातूर |
लातूर |
औरंगाबाद विभाग |
7,157 |
2,454,196 |
282.19 |
23.57 |
71.54 |
17 |
मुंबई शहर |
मुंबई |
कोकण |
157 |
3,085,411 |
49,140.90 |
100 |
86.4 |
18 |
मुंबई उपनगर |
वांद्रे |
कोकण |
446 |
9,356,962 |
23,271 |
100 |
86.9 |
19 |
नागपूर |
नागपूर |
नागपूर |
9,892 |
4,653,570 |
409.36 |
64.33 |
84.18 |
20 |
नांदेड |
नांदेड |
औरंगाबाद |
10,528 |
3,361,292 |
275.98 |
28.29 |
68.52 |
21 |
नंदुरबार |
नंदुरबार |
नाशिक |
5,955 |
1,648,295 |
260 |
15.5 |
46.63 |
22 |
नाशिक |
नाशिक |
15,582 |
6,107,187 |
321.56 |
38.8 |
74.4 |
|
23 |
उस्मानाबाद |
उस्मानाबाद |
औरंगाबाद |
7,569 |
1,657,576 |
197.89 |
17 |
78.4 |
24 |
पालघर |
पालघर |
कोकण |
5,344 |
562 |
50 |
80 |
|
25 |
परभणी |
परभणी |
औरंगाबाद |
6,251 |
1,836,086 |
244.4 |
31.8 |
55.15 |
26 |
पुणे |
पुणे |
15,643 |
9,429,408 |
461.85 |
58.1 |
80.78 |
|
27 |
रायगड |
अलिबाग |
कोकण |
7,152 |
2,634,200 |
308.89 |
24.2 |
77 |
28 |
रत्नागिरी |
रत्नागिरी |
कोकण |
8,208 |
1,615,069 |
206.72 |
11.3 |
65.13 |
29 |
सांगली |
सांगली |
पुणे |
8,578 |
2,822,143 |
301.18 |
24.5 |
62.41 |
30 |
सातारा |
सातारा |
पुणे |
10,480 |
3,003,741 |
266.77 |
14.2 |
78.52 |
31 |
सिंधुदुर्ग |
ओरोस |
कोकण |
5,207 |
849,651 |
166.86 |
9.5 |
80.3 |
32 |
सोलापूर |
सोलापूर |
पुणे |
14,895 |
4,317,756 |
259.32 |
31.8 |
71.2 |
33 |
ठाणे |
ठाणे |
कोकण |
4,214 |
11,060,148 |
850.71 |
72.58 |
80.67 |
34 |
वर्धा |
वर्धा |
नागपूर |
6,310 |
1,300,774 |
195.03 |
25.17 |
80.5 |
35 |
वाशिम |
वाशिम |
अमरावती |
5,150 |
1,197,160 |
275.98 |
17.49 |
74.02 |
36 |
यवतमाळ |
यवतमाळ |
अमरावती |
13,582 |
2,772,348 |
152.93 |
18.6 |
57.96 |
Source: Wikipedia
महाराष्ट्र मधील प्रशासकीय विभाग
खालील टेबलमध्ये महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभाग व त्या प्रशासकीय विभागातील जिल्हे यांची यादी दिलेली आहे.
No. |
प्रशासकीय विभाग |
जिल्हे |
1 |
कोकण |
मुंबई शहर,मुंबई उपनगर, पालघर ,ठाणे, सिंधुदुर्ग, रायगड, रत्नागिरी, |
2 |
औरंगाबाद |
औरंगाबाद, लातूर, उस्मानाबाद, नांदेड, परभणी, बीड, जालना व हिंगोली |
3 |
पुणे |
कोल्हापूर, पुणे, सोलापूर, सातारा व सांगली |
4 |
अमरावती |
अमरावती, बुलढाणा, अकोला, यवतमाळ व वाशिम |
5 |
नागपूर |
भंडारा, गडचिरोली, चंद्रपूर, नागपूर, वर्धा व गोंदिया |
6 |
नाशिक |
अहमदनगर, धुळे, जळगाव, नाशिक व नंदुरबार |
या घटकाविषयी अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिली पीडीएफ डाउनलोड करा:
महाराष्ट्रातील जिल्हे,Download PDF मराठीमध्ये
Important Articles:
Candidates can also read the following important articles:
महाराष्ट्राची लोकसंख्या | महाराष्ट्र दिन |
पक्षांतर विरोधी कायदा | महाराष्ट्राचे आरोग्य मंत्री |
भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत | महाराष्ट्रातील थंड हवेची ठिकाणे |
More From Us: